Venesuela lideri Nikolas Maduro kimdir? Həyatı, hakimiyyəti və ölkəni sarsıdan böhranlar

Latın Amerikası siyasətinin ən çox müzakirə olunan simalarından biri olan Nikolas Maduro iqtisadi böhranlar, seçki mübahisələri və idarəetmə tərzi səbəbindən beynəlxalq ictimaiyyətin diqqət mərkəzindədir. Bəs avtobus sürücülüyündən Venesuela dövlət başçılığına yüksələn bu şəxs kimdir və hazırda hansı ölkəyə rəhbərlik edir? Nikolas Maduro Moros 23 noyabr 1962-ci ildə Venesuelanın paytaxtı Karakasda anadan olub. Gənc yaşlarında o, avtobus sürücüsü kimi işləyib, lakin tezliklə həmkarlar ittifaqı fəaliyyətinə qoşularaq işçi hüquqları uğrunda aktiv mübarizəyə başlayıb. Bu fəaliyyət onun siyasətə keçidində həlledici rol oynayıb.

Maduronun siyasi karyerası 1990-cı illərdə sürətlə inkişaf etməyə başladı. 2000-ci ildə Milli Məclisə seçilməsi ilə o, ölkə siyasətində daha görünən fiqura çevrildi. 2005-2006-cı illərdə Məclis Sədri vəzifəsini tutdu. Daha sonra, o dövrün prezidenti Uqo Çaves tərəfindən 2006-cı ildə Xarici İşlər Naziri təyin edildi. Bu mövqe Maduronun beynəlxalq diplomatiya sahəsində tanınmasına yol açdı. 2012-ci ildə Çaves onu prezident köməkçisi (vitse-prezident) təyin etdi. Uqo Çaves 2013-cü ilin martında dünyasını dəyişdikdən sonra Maduro müvəqqəti prezident elan edildi. Həmin il keçirilən seçkilərdə qələbə qazanan Maduro, o vaxtdan bəri Venesuelanın lideri kimi fəaliyyət göstərir. O, Çaves dövrünün ideoloji xəttini və sosialist siyasətlərini müdafiə edən Vahid Sosialist Partiyasının (PSUV) əsas nümayəndələrindən biridir. Maduro özünü Bolivar inqilabı adlanan siyasi doktrinanın davamçısı hesab etdiyini tez-tez vurğulayır.

Maduronun hakimiyyətə yüksəlişi Venesuela tarixinin ən ağır dönəmlərindən birinə təsadüf etdi. Çavesin vəfatından sonra ölkə böyük bir siyasi boşluğa düşmüşdü. Həm Çavesin vəsiyyəti, həm də PSUV daxilindəki güclü mövqeyi sayəsində prezident vəzifəsinə gələn Maduro qısa zamanda ölkənin ən güclü siyasi fiquruna çevrildi. Lakin onun prezidentlik dövrü Venesuelanın ən dərin iqtisadi böhranlarından biri ilə müşayiət olundu. Neft gəlirlərinə həddindən artıq bağlı olan iqtisadiyyatın çöküşü, hiperinflyasiya, işsizlik, qida və dərman qıtlığı kimi problemlər ölkəni bürümüşdü. Milyonlarla venesuelalı daha yaxşı yaşayış şəraiti axtararaq qonşu ölkələrə köç etmək məcburiyyətində qaldı. Maduro rəhbərliyi bu böhranın səbəbini xarici güclərin iqtisadi təzyiqləri və tətbiq etdiyi sanksiyalarda görsə də, müxalifət pis idarəetmə və korrupsiya iddialarını dilə gətirdi.

Ölkədə siyasi böhran iqtisadi çətinliklər qədər ciddi idi. 2014 və 2017-ci illərdə baş verən kütləvi etiraz dalğalarında yüzlərlə insan öldü, minlərlə insan həbs edildi. 2015-ci ildə müxalifətin Milli Məclisdə çoxluğu ələ alması siyasi balansı dəyişdirdi. Ancaq Ali Məhkəmənin Məclisin səlahiyyətlərini məhdudlaşdırması Venesuelada demokratiya ilə bağlı mübahisələri artırdı. 2018-ci ildə keçirilən prezident seçkiləri beynəlxalq təşkilatlar və müxalifət tərəfindən “ədalətli olmayan” qiymətləndirildi. Müxalifət liderlərinin bəzilərinin seçkilərdə iştirakının qarşısının alınması və prosesdəki pozuntular Maduronun legitimliyinin müzakirəsinə səbəb oldu. 2024-cü il seçkiləri də eyni cür mübahisələr yaratdı; müxalifət nəticələri qəbul etmədiyini açıqladı. Nikolas Maduro tərəfdarları tərəfindən işçi sinfindən gələn, xalqçı bir lider kimi təqdim olunsa da, tənqidçiləri onu avtoritar idarəetmə qurmaqda, dövlət qurumlarını nəzarət altına almaqda və seçkiləri manipulyasiya etməkdə ittiham edirlər. Bir avtobus sürücüsündən dövlət başçılığına yüksəlmə hekayəsi diqqət çəkən bu şəxs, Venesuelanın yaxın tarixdəki ən mübahisəli liderlərindən biri olaraq qalır.