Yüksək Mərtəbəli Binalarda Yanğından Xilas Olma Şansını Necə Artırmaq Olar?

Dünyada əhalinin sıxlığı artdıqca, hündür binaların sayı da sürətlə çoxalır. Ötən həftə Honkonqda baş vermiş faciəvi yanğın hadisəsindən sonra, dünyanın fərqli yerlərində yüksək mərtəbəli binalarda yaşayan və çalışan milyonlarla insan öz-özünə “Əgər evimdə yanğın baş verərsə, necə hərəkət etməliyəm?” sualını verir. İngiltərə Milli Yanğınsöndürmə Rəisləri Şurasının Hündür Binalarda Yanğınlar Qrupunun rəhbəri Ben Levi qeyd edir ki, bina nə qədər uzun olarsa, sakinlər yanğın zamanı son təhlükəsizlik nöqtəsindən bir o qədər uzaqda qalırlar. Bununla belə, o, insanların hər vəziyyətdə xilas olma şanslarını artırmaq üçün edə biləcəyi bəzi əsas addımlara diqqət çəkir.

Levi, yanan bir bina görən kimi dərhal yanğınsöndürənlərə məlumat verilməsinin çox vacib olduğunu bildirir. O vurğulayır: "Ətrafınızda yanğın olduğunu hiss etsəniz, əvvəlcə özünüzün və ətrafınızdakıların təhlükəsizliyindən əmin olun, sonra isə təcili yardım xidmətinə zəng edin. Kimsə bunu artıq edib deyə düşünməyin." Yanğın zamanı hər saniyə önəmlidir. Nə qədər tez xəbər verilsə, bir o qədər tez yardım göndərilə bilər və daha çox həyat xilas olar. Təxliyə prosesinin ikinci mühüm məqamı sakit qalmaqdır. Qaçmaq əvəzinə, sabit tempdə yeriyin. Mütəmadi addımlarla hərəkət etmək təxliyəni sadələşdirir, qaçış yollarının bağlanmasının və yanğınsöndürənlərin xilasetmə işinə mane olmasının qarşısını alır. Əgər edə bilirsinizsə (amma əvvəlcə öz təhlükəsizliyinizə nəzarət edin) yeriməkdə çətinlik çəkənlərə yardım edin.

Hündür binalarda qarşılaşılan əsas problem sıxlıqdır, çünki yeganə etibarlı çıxış yolu adətən pilləkənlər olur və hər mərtəbədən gələn insan axını dar pilləkən qəfəslərində toplaşır. Bu səbəbdən, real təxliyə şəraitində pilləkənlərlə eniş insanların gözlədiyindən xeyli yavaş baş verir. Təlimlər və ya sınaq şərtlərində insanlar saniyədə təxminən 0,4-0,7 metr sürətlə enirlər. Lakin həqiqi bir fövqəladə vəziyyətdə, xüsusən də yüksək mərtəbəli yanğınlarda bu eniş sürəti kəskin azalır. Yorğunluq burada önəmli bir amildir. Uzun müddətli eniş sürəti ciddi şəkildə azalda bilər. Hündürmərtəbəli binaları tərk edənlərin böyük əksəriyyəti ən azı bir dəfə dayanır. 2010-cu ildə Çinin Şanxay şəhərində yüksək bir blokda baş verən yanğından sağ çıxan yaşlı sakinlərin demək olar ki, yarısı eniş zamanı əhəmiyyətli dərəcədə yavaşladığını bildirmişdi.

Təxliyə sürətinə ailə qruplarının davranışı da təsir edir. Yaşlı və ya kiçik üzvləri olan ailələr tək sıra ilə enmək əvəzinə, birlikdə hərəkət etməyə çalışırlar. Avstraliyadakı Melburn Universitetinin professoru Milad Haqani bildirir ki, insanlar ailələri ilə birlikdə gəldikdə, pilləkənlərdə çoxbucaqlı formalar yaradırlar. Bu, onların arasında istifadə olunmayan çoxlu boş yer qalması deməkdir. Bu vəziyyət sıxlığa səbəb olur və izdihamı ləngidir. Professor Haqani qrupların bu problemi necə həll edə biləcəyini izah edir: əgər birlikdə olan hər ailə və ya qrup, bir-birinin geyimindən tutaraq ilan kimi hərəkət edə bilsə, işlər asanlaşar. Bu metod sınaqdan keçirilmişdir və insanların axın səmərəliliyini xeyli yüksəltdiyini göstərmişdir. Qrupun sabit temp saxlamaq üçün birlikdə "Bir, iki, üç, dörd..." deyə sayması da effektiv ola bilər. Prof. Haqani əlavə edir ki, insanların aşağı enərkən yuxarı qalxan yanğınsöndürmə briqadaları ilə qarşılaşa biləcəklərini yadda saxlamalıdırlar.

Mütəxəssislər hündür binada yanğından xilas olmağın əsl açarının yaxşı hazırlıqlı olmaqdan keçdiyini vurğulayırlar. Binanın yanğın çıxış yolları və ümumi planı ilə tanışlıq, xüsusilə də gecə yarısı qaçmaq məcburiyyətində qala biləcək sakinlər üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Ben Levi məsləhət görür ki, insanlar daima liftlə enmək yerinə, bəzən pilləkən qəfəsində gəzməyi sınasınlar. O deyir: "Təcili vəziyyət yaranmadan əvvəl, pilləkənlə enməyin necə bir hiss olduğunu hiss edin. Əvvəlcədən və hər ehtimala qarşı hazır olun." Prof. Haqani, insanların təhlükə siqnalları zamanı donub qalma meylinə diqqət çəkir. Təbii olaraq, çoxları yanğın siqnalı və məlumatı eşidəndə tərəddüd edir. Yanğınlardan sağ çıxanlar adətən ən sürətli reaksiya verənlər olur, bu da onların yanğın təxliyəsi barədə nə qədər təlim və məlumat aldıqları ilə əlaqəlidir. Levi sonda binaların mümkün qədər təhlükəsiz olmasını təmin etməyin önəmini vurğulayır. Təəssüf ki, bütün dünyada bu fərziyyələrin doğru çıxmadığı hündür bina nümunələrinə tez-tez rast gəlirik.