ABŞ Hökuməti xLight Çip Startapının Ən Böyük Səhmdarı Olur: Sənaye Necə Reaksiya Verir?

Tramp administrasiyası qabaqcıl çip istehsalı texnologiyası hazırlayan "xLight" yarımkeçirici startapına 150 milyon dollara qədər investisiya yatırmağa razılıq verib. Bu razılaşma ABŞ hökumətinin özəl startapda səhm paketi əldə etdiyi üçüncü haldır və Vaşinqtonun Amerika şirkətlərinin idarəetmə heyətinə daxil olmasına səbəb olan mübahisəli strategiyanı daha da genişləndirir.

"Wall Street Journal"ın xəbərinə görə, Ticarət Departamenti bu vəsaiti "xLight"da səhm müqabilində verəcək ki, bu da böyük ehtimalla hökuməti startapın ən böyük səhmdarına çevirəcək. Bu saziş 2022-ci il Çiplər və Elm Aktı (CHIPS and Science Act) çərçivəsində maliyyələşdirilir. Bu, Prezident Trampın ikinci müddətindəki ilk CHIPS Aktı mükafatıdır, baxmayaraq ki, hələ ilkin mərhələdədir və dəyişikliklərə məruz qala bilər. Tramp administrasiyası daha əvvəl də bu cür səhm investisiyaları həyata keçirmişdi; bura "Intel", MP Materials, "Lithium Americas" və "Trilogy Metals" kimi şirkətlər, eləcə də ötən ay Ticarət Departamentindən vəsait alan iki nadir torpaq elementləri startapı daxildir.

Kaliforniyanın Palo Alto şəhərində yerləşən və dörd ildir fəaliyyət göstərən "xLight" şirkəti yarımkeçirici istehsalı sahəsində həqiqətən cəsarətli bir iş görməyi qarşısına məqsəd qoyub. Şirkət, çiplərin hazırlanması üçün daha güclü və dəqiq işıq mənbələri yaradacaq hissəcik sürətləndiricisi ilə işləyən lazerlər qurmaq niyyətindədir. Qeyd edək ki, bu maşınların ölçüsü bir futbol meydançası boyda olacaq. Əgər bu layihə uğurlu olsa, 1995-ci ildən bəri həddindən artıq ultrabənövşəyi litoqrafiya maşınlarında mütləq inhisara malik olan Niderland nəhəngi ASML-in hökmranlığına ciddi şəkildə meydan oxuya bilər.

Müəssisənin icraçı sədri, "Intel"in keçmiş baş icraçı direktoru Pat Gelsinger bu cəhdin onun üçün "şəxsən çox önəmli" olduğunu deyir. xLight təkcə ASML ilə rəqabət aparmaqla kifayətlənmir, daha da irəli getməyi hədəfləyir. ASML maşınları təxminən 13.5 nanometrlik dalğa uzunluqlarında işləsə də, "xLight"ın hədəfi 2 nanometrə çatmaqdır. Gelsinger iddia edir ki, bu texnologiya xeyli az enerji sərf etməklə lövhənin emal səmərəliliyini 30%-dən 40%-ə qədər artıra bilər. Şirkətin baş icraçı direktoru Nikolas Kelez kvant hesablama və hökumət laboratoriyaları sahəsində təcrübəli bir mütəxəssisdir və hissəcik sürətləndiriciləri ilə yaxından tanışdır.

Təbii ki, libertarian prinsiplərin hakim olduğu Silikon Vadisində bu hadisəyə fərqli reaksiya verilib. Kapital investorları (VC-lər) narahatlıqlarını dilə gətirirlər. Onlar portfel şirkətlərinin qəflətən ABŞ Xəzinədarlığı tərəfindən dəstəklənən startaplarla rəqabətə girməsindən və ya idarəetmə şuralarında hökumət nümayəndələri ilə oturmaq məcburiyyətində qalmasından ehtiyat edirlər. Sequoia Capital-dan Roelof Botha bu meyl barədə soruşulduqda zarafatla "Dünyanın ən təhlükəli sözlərindən bəziləri bunlardır: 'Mən hökumətdənəm və sizə kömək etməyə gəlmişəm'," deyə bildirmişdi.

Ticarət Naziri Hovard Lutnik isə bu tərəfdaşlığın milli təhlükəsizliyə və texnoloji liderliyə xidmət etdiyini israr edir. O deyir ki, bu, "çip istehsalının sərhədlərini əsaslı şəkildə yenidən yaza" bilər. Tənqidçilər vergi ödəyicilərinin vəsaiti ilə alınan səhm paylarının uzaqgörən sənaye siyasəti, yoxsa sadəcə vətənpərvərlik donu geyinmiş dövlət kapitalizmi olduğunu sual altına almağa davam etsələr də, hətta skeptiklər belə geosiyasi reallığı qəbul edirlər. Botha kimi azad bazar tərəfdarları belə, milli maraqlar tələb etdikdə sənaye siyasətinin lazım olduğunu qəbul edir. O bildirir ki, "ABŞ-ın buna əl atmasının yeganə səbəbi, rəqabət apardığımız digər millətlərin strateji sənayeləri inkişaf etdirmək üçün bu cür siyasətdən istifadə etməsidir ki, bu da uzunmüddətli maraqlarda ABŞ üçün əlverişsiz ola bilər."