Qadın deyiləndə ağıllarına yorğan-döşək gəlir...

Suad Qarayeva, atası Azərbaycan mədəniyyətini ağlar qoyan şəxs, şairə Məhsəti Gəncəvinin həyatından bəhs edən qısametrajlı film çəkdi. Mədəniyyət Nazirliyinin nəzdindəki Bədii Şura bu filmin, "Məhsəti"nin Bakı Film Festivalında nümayişinə qadağa qoydu. Şura filmi izlədikdən sonra belə bir qənaətə gəldi: ekran işi Azərbaycanın klassik ədəbi-mədəni tarixində xüsusi yeri olan Məhsəti Gəncəvi obrazını ciddi təhrif edib. Şuranın fikrincə, film etik və normativ çərçivələrə etinasız yanaşıb. Bu xəbər çıxandan bəri iki gündür sosial şəbəkə istifadəçiləri tərəfindən geniş müzakirə edilir.

Cəmiyyət həmişə olduğu kimi yenə iki yerə bölünüb. "Məhsəti" filminin nümayişinə qadağa qoyulmasına etiraz edənlər bu qərarı yaradıcı adamları buxovlamaq kimi görürlər; onlar düşünür ki, film yaradıcılıq məhsuludur və rejissor ürəyi istəyəni çəkmək hüququna malikdir. Digər tərəfdən, bəziləri bu qərara haqq qazandırır, bildirirlər ki, yaradıcı adamların etik çərçivəni aşmağa ixtiyarı yoxdur. Müəllif bəzi kadrları izlədi və maraqlı "maariflənmə" əldə etdi. Məsələn, filmə görə, 1000 il əvvəl bizim günəşli vətənimizdə lüks avtomobil mövcud imiş. Həmçinin, on ikinci əsrdə Məhsəti fransız gözəllərinin bu gün çətinliklə əldə etdiyi bahalı siqaretdən çəkirmiş.

Məhsəti Gəncəvi azad qadın idi, amma bu azadlığın kişilərlə oturub-durmaqla heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu cür filmlərin Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına heç bir töhfə verməyəcəyi aydındır. Adamın maddi problemi və sosial qayğıları olmaya bilər; təminatlı olmaq o demək deyil ki, ağıla gələni etmək lazımdır. Suad Qarayevanın boş vaxtı çoxdursa, heç olmasa bir-iki qısametrajlı film izləməli, yerli və beynəlxalq təcrübəni öyrənməlidir. Ən əsası isə Məhsətinin həyat və yaradıcılığını dərindən öyrənməlidir. İnternetdə belə məlumatlar çoxdur. Məhsəti adı bəzi müəlliflər tərəfindən "Böyük xanım," bəziləri tərəfindən isə gözəlliyinə görə "Ay xanım" kimi izah edilir. Şairə dərin biliklərə sahib olduğu üçün Məhsəti Dəbir kimi tanınıb. O, məşhur Azərbaycan şairəsi, şahmatçısı, ilk görkəmli qadın musiqiçisi və çox güman ki, ilk qadın bəstəkarıdır.

Alman alimi Frits Meyer 1963-cü ildə “Gözəl Məhsəti” monoqrafiyasını yazıb, burada 257 rübai və 30-a yaxın şeir parçasını toplayıb. Hətta onun 110-a yaxın miniatürü, illüstrasiyası və rübaisi Misirin İsgəndəriyyə kitabxanasında, ABŞ-nin Metropol Muzeyində və Yel Universitetində saxlanılır. Abülfəs Qarayevin qızı yaxşı həyat şəraitində böyüsə və fərqli dillər bilsə də, təfəkkür səviyyəsində qonşumuz Mirbaba kişidən çox irəli getməyib. Qadın azadlığı deyiləndə həm Suda xanımın, həm də Mirbaba kişinin ağlına yorğan-döşək gəlir. Bu səbəbdən müəllif Suda Qarayevanı çox da qınaya bilmir. Böyük Qara Qarayevin nəslindən gəlmək mütləq mədəniyyət xadimi olmaq mənasına gəlmir.