ABŞ-ın Müxalifətinə Baxmayaraq, Dəniz Nəqliyyatında Karbon Atılmalarını Azaltma Planı Qəbul Ediləcək

Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının (BDT) üzv dövlətləri, ABŞ-ın kəskin müxalifətinə baxmayaraq, karbon tullantılarını azaltmaq planını rəsmi şəkildə qəbul edib-etməmək barədə bu cümə günü qərar verəcəklər.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dəniz nəqliyyatı qurumu olan və qərargahı Londonda yerləşən BDT, hələ aprel ayında dəniz nəqliyyatında karbon atılmalarını azaltmağa kömək edəcək qlobal qiymətləndirmə sistemi tətbiqinə səs vermişdi.

Cümə günü baş tutacaq qərar ərəfəsində Çin, Avropa İttifaqı, Braziliya, Böyük Britaniya və BDT-nin bir sıra digər üzvləri Britaniya paytaxtında keçirilən sammitdə bu planı dəstəklədiklərini bir daha təsdiqləyiblər.

Lakin Vaşinqtonun layihəni dəstəkləyənlərə sanksiya tətbiq etmək təhdidi, ilk qlobal karbon qiymətləndirmə sistemi olan Sıfır Səviyyəyə Endirmə Çərçivəsinin (SSEÇ) gələcəyi üzərində şübhə yaradıb.

ABŞ Prezidenti Donald Tramp cümə axşamı özünün "Truth Social" platformasında belə yazmışdı: "Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının bu həftə Londonda qlobal Karbon Vergisinin qəbul edilməsinə səs verməsi məni hiddətləndirir." O əlavə etmişdi: "Birləşmiş Ştatlar Dəniz Nəqliyyatına Tətbiq Edilən bu Qlobal Yaşıl Yeni Fırıldaq Vergisini qəbul ETMƏYƏCƏK."

ABŞ bu həftə bitərəf qalan səslərin ağırlığını artırmaq məqsədilə səsvermə prosesinin dəyişdirilməsini təklif etdi. Bu təklif cümə günü erkən saatlarda nəzərdən keçiriləcək. Əgər ABŞ-ın bu təklifi qəbul edilsə, karbon azaldılması planının qəbul edilməsi pozula bilər.

Çərçivə, gəmilərdən 2028-ci ildən etibarən karbon tullantılarını getdikcə azaltmağı tələb edəcək, əks halda maliyyə cərimələri ilə üzləşməli olacaqlar.

BDT-nin məlumatına görə, dəniz nəqliyyatı qlobal istixana qazı tullantılarının təxminən 3 faizini təşkil edir.

Ötən həftə ABŞ, çərçivə lehinə səs verən ölkələrə sanksiyalar, viza məhdudiyyətləri və liman yığımları tətbiq edəcəyi ilə hədələmiş, təklifi "dünyaya tətbiq edilən qlobal karbon vergisi" adlandırmışdı.

Dünyada ən çox dənizçi təmin edən Filippin və kruiz sənayesinə əhəmiyyət verən Karib adaları viza məhdudiyyətləri və sanksiyalardan xüsusilə təsirlənə bilərlər.

Planın qəbul edilməsi üçün MARPOL kimi tanınan, gəmilərdən çirklənmənin qarşısının alınması üzrə beynəlxalq konvensiyaya imza atmış 108 səsvermə hüquqlu BDT üzvünün üçdə ikisinin dəstəyi lazımdır.

Aprel ayında SSEÇ lehinə səs vermiş 63 dövlətin öz dəstəklərini saxlayacaqları və onlara digərlərinin qoşulacağı gözlənilir.

Plan, müəyyən həddi aşan tullantılara görə gəmilərdən ödəniş alacaq. Əldə edilən gəlirlər isə az tullantı yaradan gəmiləri mükafatlandırmağa və iqlim dəyişikliyinə həssas ölkələrə dəstək verməyə sərf olunacaq.

Bir neçə böyük neft istehsalçısı - Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri - bunun iqtisadiyyata və qida təhlükəsizliyinə zərər verəcəyini iddia edərək tədbirə qarşı səs vermişdi və bu həftə də eyni mövqeyi tutacaqları ehtimal olunur.

Əvvəlki səsvermədə təklifin kifayət qədər iddialı olmaması səbəbindən bitərəf qalan Sakit Okean Ada dövlətləri isə indi planı dəstəkləməyi düşünürlər.

Əgər qlobal tullantıların qiymətləndirmə sistemi qəbul edilsə, hətta Birləşmiş Ştatlar üçün belə ondan yayınmaq çətin olacaq. BDT konvensiyaları imza atan ölkələrə xarici gəmiləri limanlarda yoxlamağa və hətta qaydalara əməl etməyən gəmiləri saxlamağa icazə verir.

Yanvar ayında yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra Tramp iqlim dəyişikliyi ilə bağlı Vaşinqtonun kursunu tamamilə dəyişib, onu "fırıldaq" adlandıraraq tənzimləmələri ləğv etməklə qalıq yanacaq istifadəsini təşviq edib.