Depressiya və Narahatlığı Yaradan Beyin Enerjisinin Gizli Siqnalı: ATP Çatışmazlığı

Cənubi Tibb Universitetindən olan Tian-Min Qao və həmkarları tərəfindən aparılan yeni bir araşdırma ("JNeurosci" jurnalında dərc olunub), adenozin trifosfatın (ATP) siqnalının erkək siçanlarda depressiya və narahatlıq vəziyyətlərinə necə təsir etdiyini araşdırıb. ATP adətən hüceyrənin əsas enerji mənbəyi kimi tanınsa da, eyni zamanda neyronların bir-biri ilə əlaqə qurmasına yardım edən kimyəvi xəbərçi rolunu da oynayır. Beyin hüceyrələri arasında sağlam ünsiyyət hisslərin tənzimlənməsi üçün vacibdir. Bu səbəbdən, tədqiqatçılar işlərini yaddaş, stress reaksiyaları və depressiv əlamətlərin inkişafında iştirak edən beyin bölgəsi olan hipokampus üzərində cəmləşdiriblər. Hipokampus uzun müddət stressə həssas olduğu və emosional davranışı formalaşdırdığı üçün əhval pozğunluqları ilə əlaqələndirilir. Bu sahədəki pozuntular beynin stressi emal etməsinə təsir edərək, depressiya və ya narahatlıq üçün şərait yarada bilər.

Alimlər ATP-nin hipokampusda necə işlədiyini daha yaxşı anlamaq üçün bölgədəki siqnal formalarını və onların stress altında necə dəyişdiyini yoxladılar. Onlar aşkar etdilər ki, uzunmüddətli stressdən sonra depressiv və narahatlıq tipli davranışlara meylli olan erkək siçanlarda ATP səviyyələri ciddi şəkildə aşağıdır. Bu siçanlar, həmçinin ATP-nin hüceyrələr arasında sərbəst buraxılması üçün tələb olunan əsas zülal olan Koneksin 43-dən (Connexin 43) daha az istehsal edirdilər. Koneksin 43 zülalı, ATP-nin müəyyən hüceyrələr arasında hərəkətinə imkan verən kanallar yaradır və beləliklə, beynin sağlam enerji və siqnal səviyyələrini saxlamasında mühüm iştirak edir. Tədqiqatçılar ATP-nin sərbəst buraxılması mexanizminin pozulmasının əhval-ruhiyyə simptomlarına necə səbəb olduğunu dəqiqləşdirmək istəyirdilər.

Təcrübənin növbəti mərhələsində tədqiqat qrupu, əvvəlcədən stressə məruz qalmamış siçanların başqa bir qrupunda ATP sərbəst buraxan hüceyrələrdə Koneksin 43 zülalını genetik yolla azaltdı və ya tamamilə yox etdi. Hətta stressli bir mühit olmadan belə, Koneksin 43-ü azaltmaq depressiv və narahatlıq tipli davranışları dərhal ortaya çıxardı və ATP səviyyələrini aşağı saldı. Bu nəticə, tək ATP sərbəst buraxılmasının pozulmasının belə emosional davranışa təsir göstərə biləcəyini təklif etdi. Daha sonra, tədqiqatçılar stress keçirmiş siçanların hipokampusunda Koneksin 43 səviyyəsini bərpa etdikdə, ATP səviyyələri normallaşdı. Bu heyvanların davranışlarında nəzərəçarpacaq dərəcədə yaxşılaşma müşahidə edildi. Bu təsir ATP siqnalının əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsində mərkəzi rol oynadığını güclü şəkildə təsdiqlədi.

Qao izah edir ki, "Bu, hipokampusun bir bölgəsində ATP-nin çatışmazlığının həm depressiv, həm də narahatlıq tipli davranışlara səbəb olduğunu göstərən ilk birbaşa sübutdur, bu da bu vəziyyətlər üçün ortaq bir molekulyar yolun olduğunu ortaya qoyur." Bu cür ortaq bir yolun müəyyən edilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır, çünki depressiya və narahatlıq tez-tez birlikdə baş verir və mövcud müalicələrlə eyni vaxtda müalicəsi çətindir. Qao Koneksin 43 və ATP sərbəst buraxılması arasındakı əlaqənin gələcək müalicələr üçün yeni bir hədəf ola biləcəyini qeyd edir. Alimlər ATP siqnalını yaxşılaşdırmaq və ya bərpa etmək yolu ilə gələcəkdə hər iki vəziyyəti eyni anda hədəfləyən müdaxilələr hazırlaya bilərlər. Tədqiqat qrupu, bu mexanizmlərin müxtəlif cinslərdə oxşar işlədiyini müəyyən etmək üçün gələcək araşdırmalara həm erkək, həm də dişi siçanları cəlb etməyi planlaşdırır.