Kiçik Yarasanın Heyrətamiz Ov Taktikası: Şirləri Belə Geridə Qoyur

Aarhus Universiteti və Smitson Tropik Tədqiqatlar İnstitutunun (STRI) alimləri kiçik yarasaların ov səmərəliliyinə görə şirlərlə rəqabət aparıb, bəzən hətta onları üstələyə bildiyini aşkarlayıblar. Panama meşələrində yaşayan və ətlə qidalanan bu kiçik heyvanların, yəni saçaqlı dodaqlı yarasaların (Trachops cirrhosus) ov strategiyası təbiətdəki yırtıcılar haqqında fərziyyələri tamamilə dəyişdirib. Tədqiqat göstərir ki, bu yarasalar böyük yırtıcıların metodlarını kiçik bədənlərinə sığdıraraq inanılmaz dərəcədə yüksək dəqiqliklə hərəkət edirlər. Onlar tək bir ovla öz bədən çəkilərinə yaxın miqdarda qida qəbul edə bilirlər, bu da onları dünyanın ən enerji-səmərəli yırtıcıları sırasına daxil edir.

Tədqiqatçılar bu yarasaların təbii mühitdə necə ov etdiyini öyrənmək üçün 20 fərdə miniatür bioloji qeyd cihazları olan “bel çantaları” taxıblar. Bu cihazlar yarasaların hərəkətini izləyir və ətrafdakı səsləri qeydə alırdı. Qeydlər bu kiçik məxluqların gecə davranışlarına ətraflı baxış imkanı verdi. Məlum olub ki, yarasalar qurbağa, quş və kiçik məməlilər kimi nisbətən böyük ovları hədəfə alırlar. Onlar çox səbirli “gözlə və pusqu qur” taktikasından və son dərəcə iti eşitmə qabiliyyətindən istifadə edirlər. Bu xüsusiyyətlər sayəsində şikarın ən kiçik səsini belə dərhal aşkar edə, yerini tez tapıb böyük dəqiqliklə zərbə endirə bilirlər.

Bu kiçik heyvanların böyük ovları hədəfləməsi bioloji bir sirri ortaya çıxarır. Əksər heyvanlarda bədən ölçüsü ov strategiyasını müəyyən edir. Şirlər kimi böyük yırtıcılar yavaş metabolizm sayəsində böyük ovları izləyib uğursuzluqlara dözə bilirlər. Kiçik yırtıcılar isə enerjini tez yandırdıqları üçün tutulması asan, kiçik şikarlara fokuslanmalıdırlar. Lakin təbiətdə doqquz növ yarasa bu qaydanı pozur, çünki enerji ehtiyaclarının yarısından çoxunu onurğalıları yeyərək ödəyirlər. Bəs necə olur ki, məhdud enerji ehtiyatına malik olan saçaqlı dodaqlı yarasa kimi kiçik canlılar böyük və nadir ovları bu qədər yüksək səmərəliliklə tuta bilirlər? Tədqiqatın əsas məqsədi məhz bu sirri araşdırmaq idi.

Gözləntilərin əksinə olaraq, saçaqlı dodaqlı yarasalar ovda digər yarasalar kimi deyil, daha çox böyük pişiklər kimi davranırdılar. Onlar şikarı pusquya salmaq üçün uzun müddət hərəkətsiz qalıb gözləyirdilər. Zərbə endirdikdə isə hücumları sürətli və qəti olurdu. Uğurlu ovdan sonra, eynilə şirlər və bəbirlər kimi, yarasalar da gecənin böyük hissəsini dincələrək keçirirdilər. Bu heyvanlar eşitmə, görmə və exolokasiyanı birləşdirən xüsusi hissiyyat sistemindən istifadə edirlər. Aşağı tezlikli səsləri aşkar etmək bacarıqları onlara qurbağaların cütləşmə səslərini gizlicə dinləməyə kömək edir. Bu qarışıq yanaşma böyük ovları heyrətamiz dəqiqliklə tapmağa və tutmağa imkan verir.

Bu kiçik yırtıcıların uğur nisbəti inanılmazdır: onlar ovlarının təxminən 50 faizində müvəffəq olurdular. Müqayisə üçün, şirlərin uğur nisbəti təxminən 14 faiz, qütb ayılarının isə cəmi iki faizdir. Yarasalar enerjiyə qənaət etmək üçün vaxtlarının 89 faizini istirahətə sərf edirdilər. Uçuşları və hücumları isə cəmi bir neçə saniyə çəkirdi. Tutulan şikarın ölçüsü də diqqət çəkicidir. Orta hesabla ov, yarasanın öz çəkisinin təxminən yeddi faizini təşkil edirdi. Bəzi fərdlər hətta 20 qram ağırlığında olan Rosenbergin döyüşçü ağac qurbağası kimi öz ölçülərinə yaxın ovları tuturdular. Yaşlı yarasaların daha böyük ovlarla daha məharətlə mübarizə apardığı müşahidə edildi. Bu da göstərir ki, ovçuluq bacarığı təcrübə ilə təkmilləşir və bu kiçik heyvanlara təbiətin sərt şərtlərində sağ qalmaqda böyük üstünlük verir.