Stresdən qurtulmaq üçün sadə yol: Özünə Nəzarət Hissi Yaşla Güclənir

Gərgin iş qrafiki, tıxanmış tualet və ya sevdiyiniz biri ilə fikir ayrılıqları adi bir günü belə dözülməz edə bilər. Bu cür kiçik narahatlıqlar toplananda stres sürətlə arta bilir. Lakin Penn State Universitetinin alimlərinin iştirak etdiyi yeni araşdırmanın nəticələrinə görə, sadəcə olaraq gündəlik çətinliklərə nəzarət etdiyini hiss etmək bu vəziyyətlərin öhdəsindən gəlməyi asanlaşdıra bilər. Tədqiqat göstərdi ki, insanlar stres yaradan vəziyyətlərə daha çox nəzarət etdiklərini hiss etdikləri günlərdə, problemi həll etmək üçün tədbir görmə ehtimalı 62% daha çox idi. Bu, santexnik çağırmaq və ya çətin bir danışığa başlamaq kimi fəal addımlar ola bilər. Ən maraqlısı isə, bu təsirin yaşla birlikdə daha da qüvvətlənməsidir.

Tədqiqatın nəticələri sübut edir ki, fərdin nəzarət hissi zaman keçdikcə möhkəmləndirilə bilən vacib psixoloji qaynaq kimi çıxış edə bilər. Bu qaynaq streslə mübarizə aparmağa və ümumi sağlamlıq göstəricilərini yaxşılaşdırmağa kömək edir. Penn State Universitetinin professoru David Almeida bildirib ki, insanların gündəlik problemlərə nə qədər nəzarət etdiklərini hiss etmələrindəki cüzi artımlar belə, həmin problemlərin həll olunma ehtimalını artırır. O qeyd edir ki, gündəlik həyatda bu cür nəzarət imkanlarını tapmağı və onlardan istifadə etməyi öyrənmək sadəcə stressi azaltmır, həm də uzunmüddətli sağlamlığa və rifaha dəstək verir. Əvvəlki araşdırmalar da göstərmişdi ki, stressə reaksiyalar dəyişkəndir və kiçik narahatlıqlar yığılanda sağlamlığa təsir edə bilir. Stres yaradan amilləri fəal şəkildə həll etmək, məsələn, mübahisəni yoluna qoymaq, stressi idarə etməyin əsas hissəsidir və duyğuların daha tez sakitləşməsinə şərait yaradır.

Tədqiqatçılar 1700-dən çox yetkinin iştirak etdiyi "ABŞ-da Orta Yaş Həyatı" (MIDUS) araşdırmasının məlumatlarını təhlil etdilər. İştirakçılar səkkiz ardıcıl gün ərzində yaşadığı stressləri və hər bir problemin günün sonunda həll olunub-olunmadığını qeyd edirdilər. Ən çox yayılmış stress mənbələri arasında şəxslərarası gərginliklər, iş və ya evdəki həddindən artıq yüklənmə halları və yaxınların problemləri səbəbindən yaranan gərginliklər var idi. İştirakçılar eyni zamanda hər bir stress vəziyyətinə nə qədər nəzarət etdiklərini dörd ballıq şkala üzrə (heç, az, bir qədər, çox) qiymətləndirirdilər. Bu sorğu 10 il sonra eyni iştirakçılarla təkrarlandı. Nəticələr insanların nəzarət hissinin bir gündən digərinə böyük ölçüdə dəyişə biləcəyini göstərdi. Yəni, özünə nəzarət hissi sabit bir şəxsi xüsusiyyət deyil, vəziyyətdən asılı olaraq dalğalanan gündəlik bir qavrayışdır. Qavranılan nəzarət, stressin növündən və ya şiddətindən asılı olmayaraq, problemi həll etmə ehtimalını xeyli artırır.

Tədqiqatın digər əsas nəticəsi, bu əlaqənin yaşla birlikdə daha da güclənməsidir. Araşdırmanın ilkin mərhələsində yüksək nəzarət hiss edən iştirakçılar streslərini 61% ehtimalla həll edirdilərsə, on il sonra eyni nəzarət artımı bu ehtimalı 65%-ə çatdırdı. Aparıcı müəllif Dakota Witzel qeyd etdi ki, yaşlaşdıqca biz daha çox nəzarətə sahib oluruq və bu nəzarət stressi daha yaxşı idarə etməyə kömək edir. Bu tapıntılar göstərir ki, gündəlik stressi azaltmaq üçün qavranılan nəzarət vacib bir alət kimi istifadə edilə bilər. Nəzarətin dəyişə bilən olması ümidverici xəbərdir. David Almeida bildirib ki, nəzarət hissi prioritetlərin müəyyən edilməsi, böyük çətinlikləri kiçik addımlara bölmək kimi praktik strategiyalarla möhkəmləndirilə bilər. Nəzarət hissini artırmaq üçün əlçatan hədəflərə diqqət yetirmək, irəliləyişi izləmək üçün siyahılardan istifadə etmək və ya vəzifələri vaxta görə bölmək məsləhət görülür. Həmçinin, kömək istəmək və ya tapşırıqları başqasına vermək də nəzarət hissini gücləndirə bilər. Bu cür kiçik uğurlar stressi azaltmaq üçün hərəkətverici qüvvə yaradır.

Tədqiqat komandası gələcəkdə qavranılan nəzarətin uzunmüddətli və ya xroniki stresslə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu öyrənməyi planlaşdırır. Alimlər stressin həllinin xroniki stressin təsirini azaldan bir mexanizm olub-olmadığını araşdırmaq istəyirlər.