Tarakanlar Evdəki Havanı Zəhərləyir: Allergenlərin Və Bakterial Zəhərlərin Əsas Mənbəyi

Şimali Karolina Dövlət Universitetinin (NC State) tədqiqatçıları evlərdəki tarakan basqınlarının miqyası ilə daxili havada tapılan allergenlərin və endotoksin adlanan bakterial zəhərlərin miqdarı arasında birbaşa əlaqə aşkar ediblər. Komanda müəyyən edib ki, zərərvericilərə qarşı peşəkar mübarizə aparıldıqda və tarakanların sayı uğurla azaldıldıqda, həm allergen, həm də endotoksin səviyyələri kəskin şəkildə düşüb. Bu nəticələr göstərir ki, infestasiyanın aradan qaldırılması zərərli bioloji çirkləndiricilərin miqdarını azaltmaqla daxili mühitin sağlamlığını xeyli yaxşılaşdıra bilər. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər ki, bu zəhərli maddələr havaya qarışaraq xüsusilə allergik reaksiyalara və astma xəstəliyinin ağırlaşmasına səbəb olur. Təmizlik və peşəkar nəzarət sağlamlıq üçün təməl şərtdir.

Endotoksinlər bakteriyalar öldükdə hüceyrə divarlarından sərbəst buraxılan hissəciklərdir. Tarakanlar müxtəlif materialları istehlak etdikləri üçün bağırsaqlarında çoxlu fərqli bakteriyalar daşıyırlar. Əvvəlki araşdırmalar göstərmişdi ki, bu həşəratlar öz ifrazatları vasitəsilə külli miqdarda endotoksin yayırlar. Tədqiqatçılar ev tozunda aşkarlanan endotoksinlərin əsas hissəsinin məhz tarakan nəcisindən qaynaqlandığını təsdiqləyiblər, halbuki endotoksinləri insanlar və ev heyvanları da yarada bilər. NC Dövlət Universitetinin professoru Kobi Şal bildirir ki, bu komponentlərin nəfəs yolu ilə orqanizmə daxil olması allergik reaksiyalara səbəb olur. Onun sözlərinə görə, əvvəlki araşdırmalarda tarakan olduğu bildirilən evlərdə endotoksin səviyyələri daha yüksək olub; bu əlaqə xüsusilə aşağı gəlirli evlərdə daha güclü müşahidə edilir.

Araşdırma Şimali Karolinanın Raley şəhərində yerləşən çoxmənzilli yaşayış komplekslərində aparılıb. Elm adamları müalicəyə başlamazdan əvvəl ilkin göstəriciləri müəyyən etmək məqsədilə həm çökmüş, həm də havada olan toz nümunələrini toplayıblar. Tapıntılar tarakan basqını olan evlərdə endotoksinlərin miqdarının çox yüksək olduğunu ortaya çıxarıb. Maraqlı bir detal odur ki, dişi tarakanlar kişilərdən təxminən iki dəfə çox endotoksin istehsal edirlər. Tədqiqatın həmmüəllifi Madhavi Kakumanu bu fərqi dişilərin daha çox qidalanması ilə əlaqələndirir. O, əlavə edib ki, mətbəxlər tarakanlar üçün bol qida mənbəyi olduğundan, endotoksinlər adətən yataq otaqlarından daha çox mətbəxdə cəmləşir.

Yoluxmuş mənzillər iki kateqoriyaya bölündü: heç bir müalicə aparılmayanlar və peşəkar zərərsizləşdirmə tətbiq edilənlər. Tədqiqatçı qrupunda həmçinin tarakan infestasiyası olmayan evlərdən ibarət nəzarət qrupu da olub. Üç və altı ay sonra toz və həşərat nümunələri yenidən toplanılıb. Müalicə olunmayan evlərdə həm allergen, həm də endotoksin səviyyələri araşdırma boyu yüksək qalıb. Bunun əksinə olaraq, zərərsizləşdirmə aparılan vahidlərin əksəriyyəti tarakanlardan təmizlənib və bu evlərdə həm allergen, həm də endotoksinlərin səviyyəsində əhəmiyyətli azalmalar qeydə alınıb. Professor Şal qeyd edir ki, tarakanların sayında kiçik azalmalar allergenlərin səviyyəsini aşağı salmır, çünki qalan canlı tarakanlar daha çox allergen buraxır. O, əlavə edir ki, tarakanlar yoluxmuş evlərdə endotoksinin ən əsas mənbəyi olaraq qalır və bu zəhərli maddələr havada da aşkarlana bilər. Gələcək işlər, heyvan modelləri üzərində bu allergen və endotoksinlərin astmaya təsirini araşdıracaq. Tədqiqat nəticələri The Journal of Allergy and Clinical Immunology: Global jurnalında dərc olunub.