ABŞ-ın Keçmiş Vitse-Prezidenti <strong>Dik Çeyni</strong> 84 Yaşında Vəfat Etdi: İraq Müharibəsindəki Rolu

ABŞ-ın keçmiş vitse-prezidenti, ölkə siyasətinin ağır toplarından sayılan Dik Çeyni 84 yaşında vəfat edib. Ailəsinin yaydığı məlumata görə, Çeyni noyabrın 3-ü axşam saatlarında sətəlcəm (pnevmoniya) və ürək-damar xəstəliklərindən yaranan fəsadlar səbəbindən həyatını itirib. Çeyni, əsasən, 2001-2009-cu illərdə Corc V. Buşun rəhbərliyi altında vitse-prezident vəzifəsini icra etməklə tanınır. Bu dövr onun ən yadda qalan fəaliyyət mərhələsi hesab olunur, çünki 2003-cü ildə İraqın işğalında mərkəzi şəxsiyyətlərdən biri idi.

Çeyninin siyasi karyerası daha əvvəlki illəri də əhatə edir. O, 1989-1993-cü illər arasında müdafiə naziri vəzifəsində də çalışıb. O, uzun illər Respublikaçılar Partiyasının ən güclü simalarından biri olsa da, son illərdə partiya xəttinə zidd addımlar atıb. Məsələn, 2024-cü ildə keçirilən ABŞ seçkilərində Demokratlar Partiyasının namizədi Kamala Harrisi açıq şəkildə dəstəkləməsi Respublikaçılar arasında ciddi müzakirələrə səbəb olmuşdu. Onun bu hərəkəti partiyanın mühafizəkar qanadı tərəfindən birmənalı qarşılanmadı.

Dik Çeyninin adı ən çox İraq müharibəsi ilə birlikdə xatırlanır. Əl-Qaidənin 11 sentyabr 2001-ci ildə Nyu Yorkdakı Dünya Ticarət Mərkəzinə və Pentaqona hücumlarından sonra, o vaxtkı ABŞ Prezidenti Corc V. Buş İraqı işğal etmək planlarına başladı. Çeyni bu qərarın verilməsində və həyata keçirilməsində ən aktiv rolları oynadı. 20 mart 2003-cü il səhəri "İraqın Azadlığı Əməliyyatı" adı altında 295 min ABŞ və müttəfiq əsgəri Küveyt sərhədini keçərək İraqa daxil oldu. Şimalda isə 70 minə yaxın Kürd Peşmərgə qüvvəsi İraq qüvvələri ilə döyüşlərə qoşuldu.

İraq ordusu may ayının əvvəlində məğlub edildi və rejim tezliklə devrildi. Ölkə lideri Səddam Hüseyn isə sonradan tutularaq mühakimə olundu və edam edildi. Lakin müharibənin əsas bəhanəsi olan kütləvi qırğın silahları İraqda tapılmadı, bu da Vaşinqtondakı siyasi elitanın mövqelərini xeyli sarsıtdı. 2004-cü ildə ölkədə məzhəblərarası qarşıdurmalar kəskinləşdi, sonrakı illərdə isə Sünni və Şiə qrupları arasında vətəndaş müharibəsi yaşandı. ABŞ əsgərləri İraqı yalnız 2011-ci ildə tamamilə tərk etdi. Təxminlərə görə, 2003-2011-ci illər ərzində İraqda müharibə ilə bağlı səbəblərdən 461 mindən çox insan həlak olub və bu münaqişə ABŞ-a 3 trilyon dollara başa gəlib. Bu faktlar Dik Çeyninin tarixi mirası üzərində ağır bir yük kimi qalır.