BMT Təhlükəsizlik Şurası Trampın 20 Maddəlik Qəzza Planını Təsdiqlədi: Beynəlxalq Qüvvə Yaradılır

Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurası (BMTŞ) ABŞ Prezidenti Donald Trampın hazırladığı və münaqişənin həlli üçün təklif edilən 20 bəndlik Qəzza planı layihəsini təsdiqləyib. Bu planın mərkəzində keçid dövründə təhlükəsizliyə nəzarət edəcək Beynəlxalq Sabitləşdirmə Qüvvəsinin (BSQ) bölgədə yerləşdirilməsi durur. Qərar Böyük Britaniya, Fransa və Somali daxil olmaqla 13 ölkə tərəfindən dəstəklənib; əleyhinə səs verən olmayıb. Rusiya və Çin isə səsvermədə bitərəf qalıblar. Bu qərar Qəzzada gələcək təhlükəsizlik arxitekturasının formalaşdırılması yolunda atılan əsas addımdır. ABŞ bildirib ki, bir çox ölkə bu qüvvəyə qoşulmağı təklif edib, lakin hələlik bu ölkələrin adları açıqlanmayıb.

Beynəlxalq Sabitləşdirmə Qüvvəsinin əsas funksiyası, planın məqsədlərindən biri olan silahsızlaşdırmanı həyata keçirməkdir. Qüvvənin vəzifəsi "qeyri-dövlət silahlı qrupların", o cümlədən beynəlxalq səviyyədə bir çox təşkilat tərəfindən terrorçu kimi təsnif edilən HƏMAS da daxil olmaqla, silahdan birdəfəlik məhrum edilməsidir. ABŞ-ın BMT-dəki səfiri Mayk Vals Təhlükəsizlik Şurasına bildirib ki, bu beynəlxalq qüvvə bölgənin təhlükəsizliyini təmin etmək, terrorçu infrastrukturu dağıtmaq, silahları ləğv etmək və Fələstin mülki şəxslərinin müdafiəsini təmin etməklə məşğul olacaq. Lakin HƏMAS bu planı qəti şəkildə rədd edib. HƏMAS bəyan edib ki, bu mexanizm Fələstin xalqının tələblərini qarşılamır və Qəzza zolağında zorla "beynəlxalq himayədarlıq" tətbiq edir. Təşkilat, beynəlxalq qüvvəyə "müqavimətin silahsızlaşdırılması" kimi öhdəliklər verilməsinin onu bitərəf mövqedən uzaqlaşdıracağını və İsrailin lehinə münaqişə tərəfinə çevirəcəyini iddia edir.

Qərar layihəsi həmçinin təhlükəsizlik sahəsində digər dəyişiklikləri də əhatə edir. Plana görə, Qəzzada yeni Fələstin polis qüvvələri yaradılmalı və onlara təlim keçirilməlidir, çünki indiyə qədər daxili təhlükəsizlik HƏMAS-ın nəzarətində olan polis tərəfindən təmin olunurdu. Planın ilkin mərhələsi – İsrail və HƏMAS arasında atəşkəsin təmin edilməsi və əsirlərin mübadiləsi artıq 10 oktyabr tarixində qüvvəyə minib. Vals bunu "kövrək və həssas bir ilk addım" kimi xarakterizə edib. Sənədə görə, iki il davam edən müharibədən sonra Qəzzanın yenidən qurulması Dünya Bankının dəstəklədiyi bir fond vasitəsilə maliyyələşdiriləcək. Ən maraqlı məqam isə, layihənin İsrailin kəskin etirazlarına baxmayaraq, bəzi Ərəb dövlətlərinin təzyiqi ilə gələcəkdə Fələstin dövlətinin qurulması ehtimalına da qapı açmasıdır. Trampın planı 7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS-ın İsrailə hücumundan sonra başlayan və Qəzza Səhiyyə Nazirliyinə görə ən azı 69 min 483 fələstinlinin həyatına son qoyan döyüşləri dayandırmağı hədəfləyir.

BMTŞ-nin təsdiq etdiyi beynəlxalq qüvvənin hansı ölkələrdən ibarət olacağı hələ də tam bəlli deyil. Türkiyə, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İndoneziya, Qətər, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı və İordaniyanın xarici işlər nazirləri noyabrın 3-də İstanbulda Qəzza məsələlərini müzakirə etmək üçün toplaşmışdılar. Görüşdən sonra Türkiyənin Xarici İşlər naziri Hakan Fidan bildirdi ki, Türkiyə sülh səylərinə töhfə verməyə hazırdır. Lakin Fidan əlavə edib ki, əsgər göndərib-göndərməmək qərarı yaradılacaq işçi qüvvənin dəqiq çərçivəsindən və Türkiyənin dəstəkləyə biləcəyi xüsusiyyətlərə malik olub-olmamasından asılıdır, diplomatik təmaslar isə davam edir. Bununla belə, İsrail hökuməti türk əsgərlərinin Qəzza zolağında hər hansı bir missiyada iştirak etməsinə qarşı olduğunu artıq bəyan edib.