Evsizlik Düşərgəsindən Dünya Elminə: İjeoma Uçeqbunun Həyat Mübarizəsi və Qeyri-adi Yüksəlişi

1990-cı ildə Professor İjeoma Uçeqbu həyatının ən çətin addımlarından birini atdı: üç azyaşlı qızı (biri körpə idi) ilə birlikdə, cəmi bir çamadan və az miqdarda pul götürərək Nigeriyadan Londona uçdu. O, doğulduğu şəhərə yeni bir həyat qurmaq ümidi ilə qayıdırdı. Lakin bir neçə həftə ərzində özünü evsizlər sığınacağında tapdı. O, övladlarını doyurmaq və qorumaq üçün böyük çətinliklərlə üzləşirdi. Həmin hadisədən on illər keçdikdən sonra, bu gün İjeoma Uçeqbu bütün dünyada tanınan bir alimdir. Onun bu fövqəladə səyahəti cəsarət və əzmkarlıqla doludur. Professorun valideynləri 1960-cı illərdə Nigeriyadan Böyük Britaniyaya tələbə kimi gəlmişdilər. Onlar qızlarına ümid dolu bir ad qoydular. "İjeoma 'yaxşı səyahət' deməkdir. Onlar yeni ölkədə hər şeyin uğurlu getməsini arzulayaraq mənə bu adı verdilər," deyə Uçeqbu bildirir. Valideynləri təhsil alarkən, kiçik İjeoma İngiltərənin cənub-şərqindəki Kent bölgəsində bir himayədar ailənin yanında qaldı. Dörd xoşbəxt il keçirdikdən sonra bioloji atası gəlib onu götürdü. O, o anı belə xatırlayır: "Himayədar anam qəfildən yox oldu və atam orada idi." Bu dövrdə atası anasından ayrılmışdı və o, ögey anasının bioloji anası olmadığını yalnız 10 yaşında öyrəndi. İjeoma 13 yaşında bioloji anası ilə görüşdü. Görüş əla keçdi, lakin bir il sonra anası 33 yaşında ABŞ-da vəfat etdi. Bu itki onu çox sarstı. Buna baxmayaraq, atası onun həyatında həmişə diqqətli və dəstəkləyici bir fiqur olaraq qaldı; o, 11 uşağın atası olsa da, ad günlərini heç vaxt unutmurdu və onlarla tez-tez oynayırdı.

Uçeqbu irqçiliyin geniş yayıldığı bir dövrdə Böyük Britaniyada böyüdü. Baxmayaraq ki, müəllimi ona həmişə "istədiyin hər şeyi edə bilərsən" deyirdi, o, ətrafında özünə bənzər bir nümunə görmədiyi üçün özünü bir peşəkar kimi təsəvvür etməkdə çətinlik çəkirdi. Atası ailəsi ilə Nigeriyaya qayıtmaq qərarı verdikdə bu vəziyyət dəyişdi. O, doğulub böyüdüyü yeri və dostlarını tərk etdiyi üçün çox kədərli idi. Nigeriyaya çatdıqdan qısa müddət sonra işlər yoluna düşmədi – o, ağır günəş yanığı keçirdi və həkimlər onun intensiv günəş şüasına qarşı allergiyası olduğunu aşkar etdilər. Aylarla yataqdan çıxa bilmədi. Məktəbə qayıtdıqda da uyğunlaşmaq çətin oldu. Uçeqbu bildirir: "Ağır yanıqlar görünüşümü dəyişmişdi, qəribə danışırdım və mən yerli xalqın yaşadığı müharibəni görməmişdim." İngiltərədə sinfin ən yaxşısı olan İjeoma, Nigeriyada isə ona tanış olmayan mövzularla qarşılaşdı. Onun sığındığı yeganə fənlər riyaziyyat və təbiət elmləri oldu, çünki bu sahələr hər yerdə eyni idi və onları başa düşürdü. Bu, onun universitetə daxil olmaq arzusunu gücləndirdi və karyerası üçün xeyirli oldu. O, 16 yaşında əczaçılıq təhsili almağa başladı, magistratura bitirdi, lakin ailəsi dağıldı. Böyük Britaniyaya qayıtmaq səbəblərindən biri elmi karyera qurmaq idi. "Mən alim olmaq istəyirdim, amma Nigeriyada bu çətin idi." Lakin bəzi insanlar onu lağa qoydular və pulsuz qalıb geri dönəcəyini dedilər. O, az pulla Londona gəldi və tezliklə evsizlər sığınacağında qaldı. Şərait çox dözülməz idi; bəzən 11 ailə eyni hamamdan istifadə edir, işçilər onlara pis münasibət göstərirdilər. O, yeddi ay sonra oradan ayrıldıqda, "sanki həbsxanadan çıxmış kimi" hiss etdiyini deyir.

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Uçeqbu bir an belə geri dönməyi düşünmədi. O, qısa müddət sonra nanotexnologiya – çox kiçik hissəciklərin öyrənilməsi sahəsində doktorantura proqramı axtarmağa başladı. Kiçik bir təqaüd alsa da, kirayə haqqını dövlət ödəyirdi. Üç il sonra iştirak etdiyi bir konfrans onun həyatını tamamilə dəyişdi. Orada alman alimi Professor Andreas Şatsleyn ilə tanış oldu və cəmi dörd gün ərzində ona aşiq oldu. Şatsleyn onunla olmaq üçün hər şeyi geridə qoyaraq Böyük Britaniyaya köçdü. O, yalnız həyat yoldaşı deyil, həm də əməkdaşı oldu. Onların əsas işi nanohissəciklər üzərində qurulub. Bu hissəciklər insan saçının eninin mində birindən də kiçikdir və dərmanı bədənin məhz ehtiyac duyduğu yerə çatdırmağa kömək edir, bu da effektivliyi artırır və yan təsirləri azaldır. Uçeqbu izah edir ki, dərman qəbul edildikdə bütün orqanlara yayılır, lakin nanoparçacıqlar yalnız hədəf bölgəyə çataraq sağlam toxumalara zərər vermir. Bu yanaşma kimyaterapiyanın dağıdıcı təsirlərindən tutmuş, morfin kimi güclü ağrıkəsicilərin səbəb olduğu asılılığa qədər bir çox yan təsir riskini azaldır. İki alim hazırda dərmanı bədənin çatmaq çətin olan sahələrinə – məsələn, gözün arxasına və beyinə – çatdıra biləcək nanoparçacıqlar hazırlayır. Onlar klinik sınaqlar vasitəsilə göz damcıları ilə korluğun müalicəsinə, ağrı müalicəsini kökündən dəyişməyə və opioid böhranının həllinə töhfə verməyə ümid edirlər. Professor İjeoma Uçeqbu hazırda London Universitet Kolleci (UCL) və Kembric Universiteti ilə əlaqəli işləyir. Elmdən əlavə, o, tədris metodu kimi yumordan istifadə etməyi öyrənib. Şagirdlərin zarafatlarına daha çox maraq göstərdiyini görən alim, 10 həftəlik komediya kursu keçib və Londondakı bir teatrda stand-up şousu ilə çıxış edib. Onun qeyri-adi həyat yolu da bu şou kimi maraqlıdır.