G20 Sammitində Nazir Şimşəyin "Tərcümə Yoxdur" Xəbərdarlığı və Ərdoğanın Qlobal Borc Çağırışı

Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Cənubi Afrika Respublikasının Yohannesburq şəhərində keçirilən G20 Liderlər Sammitində iştirak edib. O, "Heç Kəsi Geridə Qoymadan İnklüziv və Davamlı İqtisadi İnkişaf: İqtisadiyyatların Qurulması, Ticarətin Rolu, İnkişafın Maliyyələşdirilməsi və Borc Yükü" başlıqlı sessiyada çıxış edib. Lakin Ərdoğanın nitqinə başlamazdan əvvəl maraqlı bir an yaşanıb. Xəzinə və Maliyyə Naziri Mehmet Şimşək Prezidentə yaxınlaşaraq “Əfəndim, İngiliscə tərcümə yoxdur,” deyə xəbərdarlıq edib. Bu hadisə kameralara düşüb və Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti Kiril Ramafozanın reaksiyası da lentə alınıb. Həmin anlar qısa müddətdə sosial mediada geniş müzakirə mövzusu olub.

Çıxışına davam edən Ərdoğan iqtisadiyyatla bağlı önəmli mesajlar verərək G20 ölkələrini daha əhatəli qlobal iqtisadiyyat quruculuğunda böyük məsuliyyət götürməyə çağırıb. O bildirib ki, Türkiyə, "qonşusu ac ikən tox yatmayan" bir məfhumun nümayəndəsi olaraq, hər cür şəraitə baxmayaraq üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməyə davam edir. Prezidentin sözlərinə görə, Türkiyə rəsmi inkişaf yardımlarını 2023-cü ildəki 6,8 milyard dollardan 2024-cü ildə 7,4 milyard dollara çatdırıb. O qeyd edib ki, üzləşdiyimiz sınaqlar təkcə ən az inkişaf etmiş ölkələrə deyil, bütün iqtisadiyyatlara təsir göstərir. Ərdoğan iqtisadi böhrandan əvvəlki dövrdə ticarətin qlobal artımın ən güclü mühərriki olduğunu xatırladıb, lakin böhran sonrası dövrdə vəziyyətin köklü şəkildə dəyişdiyini vurğulayıb. Məsələn, 1987-2007-ci illərdə dünya ticarəti illik ortalama yüzdə 7 artdığı halda, 2008-2024-cü illərdə bu göstərici yüzdə 3-ə enib və qlobal artıma töhfəsi nəzərəçarpacaq dərəcədə zəifləyib.

Prezident Ərdoğan qeyd edib ki, bu gün qlobal ticarətin yenidən canlanması üçün daha dərindən beynəlxalq əməkdaşlığa, yeni siyasət alətlərinə və dayanıqlı təchizat zəncirlərinə ehtiyacımız var. O, ticarət qaydalarının inkişafı dəstəkləyəcək şəkildə möhkəmləndirilməsinin, xüsusən də ÜTT-nin (Dünya Ticarət Təşkilatının) xüsusi və güzəştli rəftar prinsipinə bağlılığın saxlanılmasını önəmli sayıb. Borc böhranına toxunan Ərdoğan dünyada ümumi borcluluq nisbətinin qlobal məhsulun yüzdə 324-nə çatdığını diqqətə çatdırıb. Halbuki Türkiyədə bu nisbət yüzdə 89 səviyyəsindədir. Ölkənin bu nisbətən aşağı borcluluq səviyyəsi həm struktur dəyişikliklərini sürətləndirmək, həm də investisiyalar üçün əlavə resurs ayırmaq məqsədilə ciddi maliyyə imkanı yaradır.

Təəssüflər olsun ki, aşağı gəlirli iqtisadiyyatların çoxu bu maliyyə imkanına sahib deyil. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 2025-ci il Borc Hesabatına görə, 3,4 milyard insanın yaşadığı ölkələrdə faiz ödənişləri artıq səhiyyə və təhsil xərclərini ötüb keçib. Bu ölkələr sıxıntılı vəziyyətdədirlər. Türkiyə aşağı gəlirli ölkələr üçün borcun yenidən strukturlaşdırılması proseslərində ədalətli və bərabər rəftara əsaslanan yanaşmanın mənimsənilməsini dəstəkləyir. Ərdoğan Türkiyənin Qana və Efiopiyanın borclarının yenidən qurulması prosesində əldə edilən irəliləyişləri dəstəklədiyini deyib. Nəticə olaraq, Prezident bir daha G20-yə müraciət edərək heç kəsin geridə qalmadığı daha inklüziv qlobal iqtisadiyyatın qurulması üçün daha çox məsuliyyət daşımağı tövsiyə edib.