İsrail Niyə Qəzzada Yerləşdiriləcək Beynəlxalq Qüvvədə BMT-nin Rolunu Məhdudlaşdırmaq İstəyir?

İsrail ilə HƏMAS arasında əldə edilmiş atəşkəs razılaşmasına əsasən Qəzza Zolağına göndərilməsi planlaşdırılan beynəlxalq qüvvənin səlahiyyətləri ilə bağlı tərəflər arasında böyük fikir ayrılıqları yaranıb. Əsas mübahisə nöqtəsi İsrailin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) bu prosesdəki rolunu məhdudlaşdırmaqda israr etməsidir. İsrailin i24 televiziyası adını açıqlamadığı mənbələrə istinadən bildirir ki, Təhlükəsizlik Şurası, ABŞ prezidenti Donald Trampın planı çərçivəsində Qəzzaya yerləşdiriləcək bu qüvvəyə veriləcək səlahiyyətlər mövzusunda dərin ixtilaflar yaşayır. Bu gərginlik daha çox İsrail ilə hərbi kontingent verməyi düşünən ölkələr, xüsusən də ərəb dövlətləri arasında cəmləşib. Ərəb tərəfləri qüvvənin BMT Nizamnaməsinin VI və VII fəsillərinə uyğun olaraq yaradılmasını tələb edir ki, bu da onun tamamilə rəsmi BMT qüvvəsi statusu alması deməkdir.

Lakin İsrailin mövqeyi fərqlidir: o, bu qüvvənin rəsmi BMT qüvvəsi kimi müəyyən edilməməsini üstün tutur. İsrail Təhlükəsizlik Şurasının rolunun sadəcə yerləşdirmə prosesinin təsdiqlənməsi və nəzarətlə məhdudlaşdırılmasını istəyir. Bundan əlavə, Trampın ilkin planında beynəlxalq qüvvənin Qəzza Zolağının silahsızlaşdırılması və HƏMAS-ın ləğv edilməsi öhdəliyini üzərinə götürməsi nəzərdə tutulurdu. Bu tapşırıq isə ərəb ölkələrinin əksəriyyəti tərəfindən qəti şəkildə rədd edilib. Başqa bir mübahisəli məsələ Fələstin Muxtariyyətinin (FM) bu yeni strukturdakı rolu ilə bağlıdır. Ərəb dövlətləri FM-in daxil edilməsini dəstəkləsə də, İsrail bu mövzuda daha çəkingən bir yanaşma sərgiləyir. İlkin planlarda beynəlxalq qüvvənin tərkibi Azərbaycan, İndoneziya, Pakistan və digər dövlətlərdən əsgərlərin iştirakını nəzərdə tutsa da, qüvvənin yekun forması hələ də tam müəyyənləşməyib.

Vaşinqton rəhbərliyi İsrailin həssas mövqeyini anladığını bildirsə də, beynəlxalq qüvvənin tez bir zamanda təşkil olunması üçün təzyiq göstərir. Lakin bəzi israilli mənbələr narahatdırlar ki, ABŞ gələcəkdə İsrailin daha çevik davranması üçün əlavə təzyiqlər edə bilər. Qeyd edək ki, 10 oktyabrda əldə olunan bu atəşkəs razılaşması İsrailin iki il davam edən hərbi əməliyyatlarına son qoydu. Həmin hücumlar nəticəsində 68 mindən çox Fələstinli həyatını itirmiş, 170 mindən çox insan yaralanmışdı. İsrailin hərbi əməliyyatları Qəzzanın mülki infrastrukturunun təxminən 90 faizini məhv edib, ilkin qiymətləndirmələrə görə 70 milyard dollardan çox maddi ziyan vurulub. Atəşkəsin şərtlərinin icrası və Qəzzada sabitliyin təmin edilməsi məqsədi daşıyan bu qüvvənin mandatı ətrafındakı anlaşılmazlıqlar sülh prosesini çətinləşdirən əsas amil olaraq qalır.