Keir Starmer və Fridrix Merzin Türkiyəyə Səfərləri: Ankara ilə Avropa Arasında Strateji Əməkdaşlıq Başlayır

Ankara bu yaxınlarda iki mühüm Avropa ölkəsinin siyasi liderini qəbul etdi. Əvvəlcə oktyabrın 27-də Britaniyanın Lideri Keir Starmer, daha sonra oktyabrın 30-da Almaniya kansleri Fridrix Merz Türkiyəyə səfər etdilər. Onlar Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla genişmiqyaslı görüşlər keçirdilər. Bu iki görüşün ən mühüm nəticəsi Britaniya, Almaniya, İtaliya və İspaniyanın ortaq istehsalı olan "Eurofighter Typhoon" döyüş təyyarələrinin Türkiyəyə satış müqaviləsinin imzalanması oldu. Bundan əlavə, hər iki ölkənin liderləri Türkiyə ilə "strateji tərəfdaşlıq" münasibətlərini elan edərək yeni bir dövrün qapılarının açıldığı barədə mesaj verdilər.

Ankara əvvəllər Avropa ölkələrini Türkiyəyə strateji baxış açısıyla yanaşmadıqlarına görə tənqid edirdi; hətta Xarici İşlər Naziri Hakan Fidan AB-ni "strateji korluqda" ittiham edirdi. Lakin Starmer və Merzin səfərləri Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başladığı 2022-ci ildən bəri baş verən geosiyasi dəyişikliklərin Türkiyəyə baxışı kökündən fərqləndirdiyini göstərir. Artıq Ankaranın dəyərləndirilməsi daha çox təhlükəsizlik və müdafiə ehtiyacları kontekstində aparılır. Bu yeni prosesdə xüsusilə Almaniyanın siyasətindəki böyük dönüş diqqət çəkir. Almaniya əvvəllər insan hüquqları və demokratik problemlər səbəbindən Türkiyəyə dəfələrlə silah embarqosu tətbiq edən, eyni zamanda Türkiyənin AB üzvlük prosesinə məsafəli yanaşan bir ölkə idi. 2019-cu ildə Suriyaya keçirilən əməliyyatlardan sonra silah satışını məhdudlaşdıran Berlin, 2024-cü ilin sonundan etibarən mövqeyini yumşaltdı və "Eurofighter" satışına icazə verdi.

Kansler Merz mətbuat konfransında bu dəyişikliyin səbəblərini izah edərkən, yeni geosiyasi dövrə daxil olunduğunu və böyük güclərin gələcək siyasəti müəyyən edəcəyini vurğuladı. O qeyd etdi ki, avropalılar olaraq, strateji tərəfdaşlıqları inkişaf etdirməliyik və Türkiyə bu kontekstdə kənarda qala bilməz. Bu açıqlamalar Avropanın güclü qalması üçün NATO-nun ikinci böyük ordusuna və inkişaf etmiş müdafiə sənayesi infrastrukturuna malik olan Türkiyəni öz tərəfində saxlamaq istəyinə işarə edir. Türkiyə uzun müddətdir ki, Avropa təhlükəsizlik memarlığından kənarda qalmaq istəmədiyini və bu sahədə konkret addımlar gözlədiyini bildirirdi. Ankara həmçinin AB-nin 150 milyard avroluq Təhlükəsizlik Fəaliyyəti (SAFE) proqramından faydalanmağı hədəfləyir. Ərdoğanın müdafiə sənayesi sahəsində kısıtlamaları geridə qoyub "ortaq layihələrə fokuslanma" çağırışı bu strateji tərəfdaşlıq sinerjisinin ən konkret nəticəsi olacaq. Bu, həm də təxminən 50 milyard dollar təşkil edən ikitərəfli ticarət həcminin artırılmasına müsbət təsir göstərəcək.

Merz, təhlükəsizlik siyasəti sahəsində daha sıx əməkdaşlıq ediləcəyini ifadə etdikdən sonra, Ərdoğan-Merz görüşünün yekununda iki ölkənin xarici işlər nazirlərinin "strateji dialoq" mexanizmini işə salması planlaşdırılır. Prezident Ərdoğan, bu yeni münasibətlərin Türkiyə-AB əlaqələrini də müsbət təsir göstərəcəyinə ümid etdiyini bildirdi. Almaniya Kansleri Berlinin Türkiyəni AB daxilində görmək istədiyini qeyd etsə də, üzvlük prosesinin yenidən canlanması ilə bağlı hər hansı bir fəaliyyət vədi verməkdən çəkindi. Türkiyənin üzvlük prosesi, Kopenhagen meyarlarından uzaqlaşma səbəbindən son illərdə dondurulmuş vəziyyətdədir. Buna baxmayaraq, Almaniya gömrük birliyinin yenilənməsi və viza rejiminin ləğvi kimi vacib mövzulara müsbət yanaşır. Diplomatik mənbələr, Berlinin Yunanıstan və Cənubi Kipr tərəfindən yaradılan maneələri aşmaq üçün Kipr probleminin həlli istiqamətində yeni bir prosesin başlanması gözləntisini Ankaraya çatdırdığını bildirirlər.