Nazir Kacır TBMM-də Açıqladı: Sənaye Təşviqləri Siyasi Baxışlardan Asılı Deyil, R&D Xərcləri Kəskin Artıb

Sənaye və Texnologiya Naziri Mehmet Fatih Kacır Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) Plan və Büdcə Komissiyasında nazirliyin və bağlı qurumların 2026-cı il büdcəsi ilə bağlı deputatların suallarını cavablandırıb. Nazir, hökumətin sənayeçilərə verdiyi təşviqlərin qətiyyən siyasi və ya dünya görüşünə əsaslanmadığını, bütün sistemlərinin sırf obyektiv meyarlarla işlədiyini bildirib. O qeyd edib ki, Türkiyədə sənayeçilər üçün elektrik və təbii qaz istehlakı xərcləri Avropanın bir çox ölkəsinə nisbətən daha ucuzdur. Kacır, dəstək alan sənayeçilərin hər cür siyasi görüşə malik ola biləcəyini vurğulayıb.

Kacır, istehsal sənayesindəki cari vəziyyət haqqında dəqiq məlumatlar təqdim edib. Məsələn, 2024-cü ildə istehsal sənayesində bağlanan şirkətlərin sayı 6,449 olduğu halda, qurulan şirkətlərin sayı 17,634-ə çatıb. 2025-ci ilin ilk doqquz ayında isə 3,999 şirkət bağlanıb, lakin 11,428 yeni şirkət yaradılıb. Nazir, elmi tədqiqat və inkişaf (R&D) xərclərində müşahidə edilən böyük artımı diqqətə çatdırıb. Əgər 2002-ci ildə R&D xərcləri 1,2 milyard dollar idisə, ötən il bu rəqəm 19,9 milyard dollara yüksəlib. Türkiyə 2002-2023-cü illər ərzində OECD üzv ölkələri arasında R&D xərclərini dollar cəhətdən ən çox artıran ikinci ölkədir. Üstəlik, R&D xərcləri içində özəl sektorun payı 20%-dən 65%-ə qalxıb. 2024-cü ildə R&D mərkəzlərinə və texnoparklara verilən dəstək 150 milyard lirəyə çatdırılıb və 2026-cı il büdcəsindən TÜBİTAK vasitəsilə R&D fəaliyyətlərinə 58,5 milyard lirə vəsait ayrılması planlaşdırılır. O, elmi nəşrlərin sayının 2002-ci ildəki 9 mindən 2024-cü ildə 52 mini keçdiyini və bu nailiyyətlə Türkiyənin son beş ildə dünyada ən çox elmi nəşr yaradan ölkələr arasında 14-cü sıraya yüksəldiyini vurğulayıb.

Nazir Mehmet Fatih Kacır, həmçinin xaricdəki insan resurslarını ölkəyə cəlb etmək üçün apardıqları işlərdən də bəhs edib. O, 2025-ci ildə ASELSAN-dan 43 əməkdaşın xaricə getməsinə baxmayaraq, xarici ölkələrdən həmin şirkətə 112 mütəxəssisin gəldiyini söyləyib. Kosmonavt proqramına gələn tənqidlərə cavab verən Kacır, Alper Gezeravcının Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya elmi təcrübələr aparmaq üçün göndərildiyini və bu missiyanın polemika mövzusu edilməməsi gərəkdiyini bildirib. O, bu missiyanın beynəlxalq əməkdaşlıqlar yaratmaq və Türkiyə sənayesinin gələcəkdə Kosmik Stansiyanın modullarının yenilənməsi layihələrində iştirak etməsi üçün yeni imkanlar açdığını vurğulayıb. Texnologiya sahəsində isə Kacır, TÜBİTAK-da hazırda ağıllı sursatlar üçün fotodetektor çipləri istehsal edildiyini qeyd edib. Əsas hədəf, sənaye istehsalına keçid və iri miqyaslı çip istehsalı yatırımını Türkiyəyə gətirməkdir. Avtomobil sektorunda isə Nazir, Togg-a dəstəyin strateji əhəmiyyət daşıdığını və BYD kimi yeni nəsil texnologiya yatırımlarını cəlb etməyə çalışdıqlarını bildirib. O xatırladıb ki, Türkiyə avtomobil sektoruna təşviqlər verməkdə uzun illərin təcrübəsinə malikdir. Sonda Komissiyada Sənaye və Texnologiya Nazirliyi, eləcə də TÜBİTAK, Türk Patent və Marka Qurumu, Türkiyə Kosmos Agentliyi və digər bağlı qurumların 2026-cı il büdcələri qəbul edilib.