Prezident Ərdoğan: Yeganə həll yolu 1967-ci il sərhədləri əsasında Fələstindir

Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Misirdən dönərkən təyyarədə jurnalistlərə sammiti qiymətləndirib. Ərdoğan "Müzakirə prosesinə verdiyimiz töhfələr ABŞ Prezidenti cənab Donald Tramp da daxil olmaqla bir çox dövlət başçısı tərəfindən ifadə edildi" deyib və əlavə edib: "Razılaşmaya Fələstin problemini həll edən sənəd kimi baxmaq səhvdir. Əldə olunan bu razılaşma mahiyyət etibarilə atəşkəs tənzimləməsidir."

Prezident Ərdoğan deyib: "Bizim fikrimizcə, Fələstin məsələsinin yeganə həll yolu 1967-ci il sərhədləri əsasında paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil, suveren və coğrafi bütövlüyə malik Fələstin dövlətinin qurulmasıdır." O, həmçinin bildirib ki, HƏMAS və İsrail hökumətinin razılaşdığı sənəddə gündəlik minimum 600 yardım yük maşınının keçidi nəzərdə tutulur. "Bir tərəfdən Qəzza zolağına yardımlarımızı intensiv şəkildə çatdırarkən, digər tərəfdən də Ərəb və İslam ölkələrinin qəbul etdiyi yenidənqurma planı əsasında işlərə başlanılması çox vacibdir. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Ərəb Liqasının inkişaf etdirdiyi bəzi işlər var."

ÜMUMİ DƏYƏRLƏNDİRMƏ

Misirin ev sahibliyində, Amerika Prezidenti cənab Trampın dəvəti ilə "Sülh Naminə Şarm əl-Şeyx Sammiti"nə qatılaraq Misirə səfərimizi başa çatdırdıq. Sammitin Yaxın Şərqdə sülhə gedən yolda yeni bir dönüş nöqtəsi olmasını arzu edirəm. HƏMAS ilə İsrail hökuməti arasında dolayısı ilə aparılan danışıqların Qəzzada atəşkəslə nəticələnməsindən məmnunluğumuzu daha əvvəl bildirmişdik. Müzakirə prosesinə verdiyimiz töhfələr ABŞ Prezidenti cənab Donald Tramp da daxil olmaqla bir çox dövlət başçısı tərəfindən də ifadə edildi. O, bu prosesdə Misir, Qətər və ölkəmizin oynadığı rolun qeydə alınması üçün bir bəyannamə imzalamağı təklif etdi.

Əldə olunan razılaşmanın hərfi mənada tətbiqi və bu prosesdə Amerikanın İsrail hökuməti üzərində təsirini davam etdirməsi çox önəmlidir. Baş verən girov və məhbus dəyişdirmə son dərəcə vacib idi. Razılaşmaya Fələstin problemini həll edən bir sənəd kimi baxmaq yanlışdır. Əldə olunan bu razılaşma mahiyyət etibarilə atəşkəs tənzimləməsidir. Bizim fikrimizcə, Fələstin məsələsinin yeganə həll yolu 1967-ci il sərhədləri əsasında paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil, suveren və coğrafi bütövlüyə malik Fələstin dövlətinin qurulmasıdır. Türkiyə olaraq bunun üçün qətiyyətlə çalışmağa davam edəcəyik. Qarşımızda çətin bir proses var. Əvvəla, İsrail hökumətinin verdiyi sözləri yerinə yetirməsi təmin edilməlidir. Çünki İsrail tərəfinin bu mövzuda keçmişi çox pisdir. Bu məsələdə, ABŞ başda olmaqla, İsrail üzərində təsir sahibi olan aktorların gərəyini etməyə davam edəcəyinə inanıram.

"FƏLƏSTİN MƏSƏLƏSİ UZUN İLLƏRDƏN SONRA İLK DƏFƏ İNSANLIĞIN GÜNDƏMİNƏ OTURUB"

Qəzza sizin də bildiyiniz kimi, böyük bir xarabalıqlar yığınına çevrilib. Qəzza xalqı zorla çıxarıldıqları yerlərə qayıdır, lakin ortada nə ev, nə xəstəxana, nə də məktəb var. Ayaqda qalan bina demək olar ki, yoxdur. Türkiyə 102 min tonla Qəzzaya ən çox humanitar yardım göndərən ölkələrdən biridir. Şükürlər olsun ki, son bir neçə gündə 350-yə yaxın humanitar yardım yük maşınımız Qəzzaya daxil oldu. HƏMAS və İsrail hökumətinin razılaşdığı sənəddə gündəlik minimum 600 yardım yük maşınının keçidi nəzərdə tutulur. Bir tərəfdən yardımlarımızı intensiv şəkildə Qəzza zolağına çatdırarkən, digər tərəfdən də Ərəb və İslam ölkələrinin qəbul etdiyi yenidənqurma planı əsasında işlərə başlanılması çox vacibdir. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Ərəb Liqasının inkişaf etdirdiyi bəzi işlər var. Bunların sürətlə tətbiqi üçün önəmli maliyyə dəstəyi lazımdır. Mən bu dəstəyin də təmin ediləcəyinə inanıram.

Gəlinən mərhələdə iki suveren dövlətli həll yolu istiqamətində səylərin artırılmasında fayda var. Böyük Britaniya və Fransa başda olmaqla, Qərb ölkələrinin Fələstin dövlətini tanımaq qərarlarını sadəcə tanıma qərarları deyil, iki dövlətli həll yoluna gedən prosesin təməl daşları kimi görmək istəyirik. Əks təqdirdə, atılan addımlar yarımçıq qalacaq, məqsədinə tam mənada çatmayacaq. Bu çərçivədə həm Fransa Prezidenti cənab Emmanuel Makron, həm də İngiltərənin Baş Naziri cənab Keyr Starmer ilə görüşlərim oldu. Fələstin məsələsi uzun illərdən sonra ilk dəfə bu dərəcədə insanlığın ortaq gündəminə oturmuşdur. Sümud ("dayanıqlılıq") və azadlıq flotları ilə dünyanın ən ucqar bölgələrində kəfiyyə taxan insanlar İsrail zülmünə qarşı ortaq vicdanı təmsil edir. Qəzzadakı sakitlik mühiti insanlıq cəbhəsini arxayınlaşdırmamalıdır.

Çox sayda dövlət və hökumət başçısı, həmçinin müxtəlif səviyyəli nümayəndələrlə bir araya gəldik. Bir qədər əvvəl bəhs etdiyim məsələləri onlarla bölüşdük. Fikir mübadiləsi apardıq. Sammitin, başda qəzzalı qardaşlarımız olmaqla, bölgəmiz üçün xeyirli olmasını arzulayıram. Sonda, sammitin hazırlanmasında vəzifə yerinə yetirmək üçün Şarm əl-Şeyxə gələn və yol qəzasında həyatını itirən Qətərli qardaşlarımıza Allahdan rəhmət diləyirəm.

SUAL: Daha əvvəl HƏMAS ilə İsrail arasında bir çox dəfə atəşkəs razılaşması olmuşdu, lakin bu dəfəki digərlərindən fərqli idi. Çox geniş beynəlxalq dəstək və beynəlxalq nəzarətdən bəhs edilir. Əvvəlki razılaşmalarda İsrail həmişə pozan tərəf olub. Bu dəfə də belə bir vəziyyət olarsa, bu çatlağın necə aradan qaldırılacağını proqnozlaşdırırsınız? Xüsusilə bu razılaşma kontekstində proqnozunuz nədir?

Prezident Ərdoğan: Hər şeydən əvvəl, bu atəşkəsin qalıcı olması və pozuntuların yaşanmaması vacibdir. Bildiyiniz kimi, İsrailin atəşkəs pozuntuları mövzusunda keçmişi pisdir. Bu vəziyyət bizi daha ehtiyatlı və daha diqqətli olmağa məcbur edir. Türkiyə, ABŞ və digər ölkələr bu atəşkəsin qorunması məsələsində qərarlıdır. Yenidən soyqırıma dönsə, bunun bədəlinin ağır olacağını əslində İsrail də bilir. Biz bunu hər fürsətdə açıq şəkildə ifadə edirik. Keçmişdə bağlanan bir çox razılaşma kağız üzərində qaldı. Bunda İsrailin qeyri-müəyyən mövqeyi ilə yanaşı, kifayət qədər qətiyyətin olmaması da təəssüf ki, təsirli oldu. İndi daha güclü və ortaq bir iradə söz mövzudur. Bu ortaq mövqeyi Misirdəki sammitdə bir daha gördük. Cənab Trampın da öncüllük etdiyi bu prosesə sahib çıxmağa davam edəcəyinə inanıram. Bu inkişaflar artıq yalnız bizim deyil, birlikdə yol getdiyimiz ölkələrin və xalqların ümidi və arzusu halına gəlmişdir. Heç kim köhnəyə dönülməsinə razılıq verə bilməz. Çünki bu atəşkəsi cəmiyyətlərin vicdanı və sağlam düşüncəsi təmin etmişdir.

SUAL: Siz də çıxışınızda qeyd etdiniz. Türkiyə ən çox yardım edən ölkə mövqeyindədir. Əslində, yalnız buraya deyil, dünyanın bir çox yerinə edir, lakin bir müddət sonra ictimaiyyətin marağı dağılanda yardımlarda təəssüf ki, azalma olur. Halbuki, Qəzzada demək olar ki, hər şeyə ehtiyac var. Türkiyənin bu mövzuda uzunmüddətli bir planı varmı? Bu yardımlar necə olacaq? Bir tərəfdən də yardımlar üzərində İsrailin bəzi nəzarətləri var. Bu mövzudakı planınızı maraqlanırıq?

Prezident Ərdoğan: Türkiyə böyük dövlət olmaqdan əlavə, əslində insanlığın vicdanıdır. Bizim əlimiz dünyanın harasında bir məzlum varsa, oraya uzanır. İsrail hücumları davam edərkən belə, yardımlarımızı biz bölgəyə göndərdik. Misirdəki anbarları doldurduq, gözləmədik. Atəşkəsin başladığı gündən bəri cəmi 350 yük maşınımız Qəzzaya daxil oldu. Biz oraya yalnız qida, su, dərman göndərmirik. Eyni zamanda qardaşlığı, ümidi göndəririk. Dərman, sığınacaq materialları sürətlə bölgəyə göndərilir. Humanitar fəlakətin təsirlərini sürətli bir şəkildə necə aradan qaldıra bilərik, bunun axtarışındayıq. Biz hazırda oraya bütün maneələrə baxmayaraq, AFAD (Təbii Fəlakət və Fövqəladə Hallar Agentliyi) vasitəsilə 10 minə yaxın çadır yığmışıq. Qəzzanın yenidən qurulması son dərəcə vacibdir. Qış gəlmədən qəzzalıların sığınacaq ehtiyaclarını ödəmək üçün canla-başla çalışacağıq. Təbii ki, burada Türk Qızıl Ayına təşəkkür edirəm. AFAD-a, TİKA-ya (Türk Əməkdaşlıq və Koordinasiya Agentliyi), Səhiyyə Nazirliyimizə – hamısına təşəkkür edirəm. Vətəndaş cəmiyyəti qurumlarımızla birlikdə hamısı koordinasiyalı şəkildə işlərinə davam edir. Orada yalnız yaraları sağaltmayacağıq. Eyni zamanda gələcəyi inşa edəcəyik. Bunun üçün də, başda Ankaradakı şəhər xəstəxanalarımız olmaqla, yaralıları bu mərkəzlərimizə gətirib orada müalicələrini edirik. Ankara deyil, İstanbula göndərmək istəsələr, İstanbuldakı şəhər xəstəxanalarımız da qardaşlarımızın xidmətindədir. Oralarda da bu işləri görməyə hazırıq.

SUAL: Türkiyə son illərdə Qafqazlardan Şimali Afrikaya, Somaliyə, Balkanlara, Ukraynaya qədər çox geniş bir coğrafiyada sülh və sabitliyin təmin edilməsi üçün fəal rol oynayır. Qəzza məsələsində də eyni şəkildə sizin öncüllüyünüzlə son iki ildə ən səmimi təşəbbüsləri həyata keçirən Türkiyə olaraq bir atəşkəsə də öncülük etdik. Qəzzada bundan sonrakı proses, növbəti mərhələlər necə formalaşacaq?

Prezident Ərdoğan: ABŞ Prezidenti cənab Tramp, Misir Prezidenti cənab Sisi, Qətər Əmiri cənab Əl Sani və mən dördlü bir imza tətbiqi həyata keçirdik. Atdığımız bu imzalar adi deyil. Bu imzalarla artıq bu sülh iradəsi tarixin qeydlərinə daxil olmuşdur. İstəsəniz, altına imza atdığımız mətni oxuyaq:

"Qalıcı Sülh və Rifah Naminə Tramp Razılaşması. Biz, aşağıda imzası olanlar, iki ildən artıq davam edən dərin acı və itkilərə son qoyan və bölgə üçün ümid, təhlükəsizlik, sülh və rifah üçün ortaq bir baxışla müəyyən edilən yeni bir səhifə açan Tramp Sülh Razılaşmasına bütün tərəflərin tarixi öhdəliyini və razılaşmanın həyata keçirilməsini məmnuniyyətlə qarşılayırıq. Prezident Trampın Qəzza münaqişəsini sonlandırmağa və Yaxın Şərqə qalıcı sülh gətirməyə yönəlmiş səmimi səylərini dəstəkləyir və arxasında dururuq. Bu razılaşmanı Fələstinlilər və İsraillilər daxil olmaqla, bölgədəki bütün xalqlar üçün sülh, təhlükəsizlik, sabitlik və imkan təmin edəcək şəkildə birlikdə tətbiq edəcəyik. Qalıcı sülhün həm Fələstinlilərin, həm də İsraillilərin rifah içində yaşaya biləcəyi, əsas insan haqlarının qorunduğu, təhlükəsizliklərinin təmin edildiyi və ləyaqətlərinin mühafizə edildiyi bir sülh olacağı anlayışındayıq. Mənalı irəliləyişin yalnız əməkdaşlıq və davam edən dialoq yolu ilə baş verə biləcəyini və millətlər və xalqlar arasındakı bağların gücləndirilməsinin regional və qlobal sülh və sabitliyin qalıcı maraqlarına xidmət etdiyini vurğulayırıq. Aralarında Xristianlıq, İslamiyyət və Yəhudiliyin də olduğu kökləri bu torpaqlarda iç-içə keçmiş inanc cəmiyyətləri üçün bu bölgənin dərin tarixi və mənəvi əhəmiyyətinin fərqindəyik. Bu müqəddəs bağlara hörmət göstərilməsi və mədəni irs sahələrinin qorunması, sülh içində birgə yaşama öhdəliyimizin təməl prioriteti olaraq qalacaqdır. Hər cür ekstremizm və radikallaşmanı aradan qaldırma qətiyyətində birləşmişik. Zorakılığın və irqçiliyin normallaşdırıldığı, yaxud radikal ideologiyaların mülki həyatın toxumasını təhdid etdiyi heç bir cəmiyyət inkişaf edə bilməz. Ekstremizmi mümkün edən şərtlərə diqqət yetirməyi və qalıcı sülhün təməlləri olaraq təhsili, fürsət bərabərliyini və qarşılıqlı hörməti dəstəkləməyi öhdəliyimizə götürürük. Bu fürsətdən istifadə edərək gələcəkdəki mübahisələrin güc tətbiqi və ya uzun müddətli münaqişələr yolu ilə deyil, diplomatik əlaqələr və müzakirə vasitəsilə həll edilməsi yönündə öhdəlik götürürük. Yaxın Şərqin davamlı müharibələr, tıxanmış müzakirələr ya da müvəffəqiyyətlə müzakirə edilmiş, lakin hissəvi, natamam və ya seçici şəkildə tətbiq edilən razılaşmalar şəklində cərəyan edən dövrü artıq qaldıra bilməyəcəyinin fərqindəyik. Son iki ildə şahid olunan faciələr, gələcək nəsillərin keçmişin uğursuzluqlarından daha yaxşısına layiq olduğuna dair təcili bir xəbərdarlıq funksiyasını görməlidir. Bu bölgənin irq, inanc və etnik mənşəyindən asılı olmayaraq, hər kəsin sülh, təhlükəsizlik və iqtisadi rifah arzularının arxasınca gedə biləcəyi bir yer olmasını təmin edərək, hər kəs üçün tolerantlıq, ləyaqət və fürsət bərabərliyi istəyirik. Bölgədə qarşılıqlı hörmət və ortaq tale prinsiplərinə əsaslanan hərtərəfli bir sülh, təhlükəsizlik və ortaq rifah baxışının arxasındayıq. Bu anlayışla Qəzza zolağında hərtərəfli və qalıcı sülh tənzimləmələrinin qurulmasına yönəlmiş irəliləyişi, həmçinin İsrail ilə bölgədəki qonşuları arasındakı dostluq və qarşılıqlı faydaya əsaslanan münasibətləri məmnuniyyətlə qarşılayırıq. Gələcək nəsillərin sülh içində birgə yaşaya biləcəkləri institusional təməllər inşa edərək, bu mirası həyata keçirmək və davam etdirmək üçün hamımız birlikdə çalışacağımıza söz veririk. Qalıcı bir sülh gələcəyinə özümüzü həsr etmişik."

SUAL: Qəzzadakı işçi qüvvəsində Mehmetcik (Türk əsgəri) iştirak edəcəkmi?

Prezident Ərdoğan: İşçi qüvvəsinin quruluşuna dair dəyərləndirmələr hazırda davam edir. Qəzzada görülməli olan çox kritik işlər var. İstər tikinti, istərsə də dirçəliş məsələləri vacibdir. Tikinti işləri ilə bağlı "Kimlər bizimlə birlikdə rol üstlənə bilər?" mövzusunu nəzərdən keçirdik. Körfəz ölkələrindən tutmuş, ABŞ başda olmaqla Avropa ölkələrinə qədər hamısının burada dəstəyini istəyirik, istəyəcəyik. Dirçəliş məsələsində də "Nələri birlikdə edə bilərik?" mövzusunu liderlərlə apardığımız ikitərəfli görüşlərdə müzakirə etdik. Aldığımız ilk təəssüratlar pis deyil. Onlar da "Biz burada rolumuzu üstlənəcəyik" deyirlər. İnşallah, verilən sözlər yerinə yetirilər. Xarici İşlər Nazirimiz Hakan Fidan, Milli Müdafiə Nazirimiz Yaşar Gülər, MİT Başkanımız İbrahim Kalın başda olmaqla, dostlarımız həmkarları ilə görüşəcək. Mən də liderlərlə təmasda olacağam. "Bu prosesi necə işlədə bilərik?" bunun üzərində dayanacağıq. Hazırda orada çadırlar var. Yəqin ki, bu insanların daimi çadırlarda yaşaması mümkün deyil. Dostlarıma da dedim: "Əlimizdəki mövcud konteynerləri lazım gələrsə, biz bölgəyə göndərək." Bu qış mövsümündə bu konteynerlərlə onlara daha fərqli bir imkan yaratmış olaq deyə düşünürük. AFAD-ımız bu mövzuda böyük bir yükü çiyinlənmiş olacaq. Türkiyə sülhün yanındadır və bu prosesi də elə idarə edəcək. Qəzzada bir sülh nizamının qurulması üçün son dərəcə həyəcanlıyıq. Bunu da inşallah sürətlə davam etdirəcəyik. Burada Xarici İşlər Nazirim, Kəşfiyyat Başçım xüsusilə bölgədəki həmkarları ilə görüşmələrini davam etdirir. Birlikdə nə edərik, necə edərik, bunun işlərini sürdürürlər.

SUAL: İsrailə etibar olmayacağını az əvvəl siz də vurğuladınız. Təəssüf ki, etibarlı bir tərəf ölkə deyil. Önemli bir hədd aşıldı, bundan sonrası daha çətin bir prosesdir. Bu prosesdə bir pozuntu olarsa, yenidən bir bəhanə və əsasla təkrar hücum edərsə, İsraili razılaşmada qalmağa məcbur etmək üçün bir mexanizm qurula bilərmi? Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurası ya da başqa bir düsturla necə bir yol izlənilə bilər?

Prezident Ərdoğan: İnşallah, Qəzzada hazırda toqquşmalar sona çatmış vəziyyətdədir. Bunun cənab Tramp tərəfindən elan edilmiş olması çox-çox önəmlidir. Bu işin birinci dərəcədə təqibçisi cənab Tramp olacaq. Bunu özü ilə apardığımız görüşlərdə də ifadə etdi. Ən son ayrılarkən ayaqüstü də "Bu prosesdə mənə nə düşürsə, telefonla əlaqələrimizi quraq və bu telefon diplomatiyamızı laqeyd etməyək" dedi. Görüşlərimizi hər səviyyədə davam etdirəcəyik. Cənab Tramp ilə qurduğumuz bu diplomatiya çox-çox əhəmiyyətlidir. İnşallah, bu həssaslıq içərisində bunu davam etdirəcəyik və bir əmin-amanlıq mühitinin yaradılması üçün nə lazımdırsa, inşallah edəcəyik. Misirdə bir araya gələn bütün ölkələr bu əmin-amanlıq mühitinin təminatçısı olacaqdır.

SUAL: Cənab Prezidentim, bu tarixi sammit bizim son iki ildə şahid olduğumuz bu soyqırımçı İsrailin təcavüzkarlığına, torpaqlarını genişləndirmə səylərinə, bu işğalçı mövqeyinə sədd çəkə biləcək xüsusiyyətdədirmi? Yəni Livan-dan, Suriyəyə qədər bölgədə bombalanmamış yer qoymayan İsraili bu tarixi sammit cilovladı mı? Cilovlaya biləcəkmi? Bu xüsusiyyəti daşıyırmı?

Prezident Ərdoğan: İllərdir davam edən İsrail təcavüzkarlığına, işğal siyasətlərinə və bölgəni qeyri-sabitliyə sürükləyən əməllərinə artıq "dur" demək üçün bu Sammitdə idik. İsrail terroruna, güc nümayişinə qarşı, yalnız ölkəmizin deyil, insanlığın vicdanını müdafiə edən bir mövqe sərgilədik. Misirə də buna görə gəldik. Qəzza təcrübəsi İsrailə təcavüzkarlıqla bir yerə çata bilməyəcəyini açıq şəkildə göstərdi. Eyni şəkildə, HƏMAS-ın dirəniş iradəsinin qırılmadığını da gördülər. Bu da çox-çox önəmlidir. Qəzza xalqı 70 minə yaxın şəhid verdi, lakin işğala, soyqırıma, barbarlığa təslim olmadı. Çox vacibdir. Demək ki, sadəcə əlinizdəki bombaların davamlı göydən hər yerdən atılması, etdiyiniz hücumlar işə yaramır. "İman elə bir ləldir ki, İlahi, nə qədər böyükdür. İmansız olan paslanmış ürək sinədə yükdür." bu fərqli bir ruhdur. Şurası çox aydındır ki; İsrail qonşularını işğal edərək heç bir nəticə əldə edə bilməz. Netanyahu hökumətinin soyqırım əleyhinə reaksiyaları antisemitizm ilə əlaqələndirmə səyləri də görüldüyü kimi burada nəticəsiz oldu. Atəşkəslə birlikdə beynəlxalq cəmiyyətin vəzifəsi bitmədi, yeni başladı. Baxın, Birləşmiş Millətlər Baş Assambleyasında nə oldu? Hər kəs salonu boşaltdı, Netanyahu orada kreslolara danışdı. Qəzzanın yanında daha güclü durmağa davam etməliyik. Soyqırımın unudulmaması üçün mübarizəmizi sürdürməliyik. Məsuliyyət daşıyanların hesab verməsi üçün səylərimizi artırmalıyıq. Türkiyə olaraq bütün insanlığın vicdanı olmağa davam edəcəyik.

SUAL: Cənab Prezidentim, mən SDG (Suriya Demokratik Qüvvələri) ilə bağlı bir sual soruşacağam. Suriya ordusuna inteqrasiyanın yaxın zamanda başlayacağı ilə bağlı bəzi məlumatlar yayılmışdı. Xarici İşlər Nazirliyinin də bir sıra təmasları oldu. SDG eyni zamanda Dəməşqdə təmaslarda oldu. Siz bu inteqrasiyanın nə qədər yaxın zamanda olacağını qiymətləndirir və düşünürsünüz? Gözləntiniz nədir? İnteqrasiya bir anda mı reallaşar, yoxsa mərhələli bir keçid prosesi olarmı? Bu mövzudakı fikirlərinizi ala bilərəmmi?

Prezident Ərdoğan: Suriya ilə hər sahədə və səviyyədə hərtərəfli təmaslarımız davam edir. Suriyanın və bölgənin qazanclarının qorunması üçün yaxın koordinasiya və əməkdaşlığı gücləndirməkdə də qərarlıyıq. Suriya Prezidenti cənab Şara'yı, dostlarını tək buraxmaq kimi bir vəziyyət söz mövzusu deyil. Tez-tez SDG-ni yanlış yollara meyl etməməsi, Suriyanın birlik və bütövlüyünə dəstək olmaları mövzusunda da xəbərdar edirik. Ümid edirik ki, Suriyanın ərazi bütövlüyü, birlik və firavan gələcəyə çatmaları yolunda mövqe tutarlar. SDG-nin Suriya ilə inteqrasiyasının ən qısa zamanda reallaşması, Suriyanın inkişaf addımlarını da sürətləndirəcəkdir. Suriya rəhbərliyinin ölkənin bütün etnik və dini ünsürlərini əhatə edən bir anlayışla gələcəyə yürüdülməsini təqdirəlayiq hesab edirik. Bu, həm Suriyanın, həm də Türkiyənin marağınadır. Suriyanı yenidən qarşıdurmaya sürükləməyə çalışanlar isə nə Kürdlərin, nə Druzilərin, nə də Nusayrilərin yaxşılığını istəyir. Malazgirt Meydanında dediyim kimi, üzünü Ankaraya və Dəməşqə çevirənlər qazanacaq, özlərinə başqa hamı axtaranlar itirəcək.

SUAL: Cənab Prezidentim, mənim sualım daxili siyasət və xarici siyasət oxunda bir sualdır. CHP-nin (Cümhuriyyət Xalq Partiyası) korrupsiya istintaqlarını əsas gətirərək AP (Avropa Parlamenti) ölkələrinə çağırış etməsi və Brüsseldə mitinq keçirməsi Türkiyənin beynəlxalq etibarını zədələmə cəhdi kimi qiymətləndirilə bilərmi? Ən əsası, CHP Türk milləti nəzdində qazana bilmədiyi legitimliyi Avropada mı axtarır? Əlavə olaraq əlaqəli bir sual daha var. Özəl, Brüsseldə özlərinə dəstək verməyən bəzi Avropalı siyasətçiləri işarə edərək "onları da qeyd edirik" şəklində bir təhdiddə bulundu. Bunu necə qiymətləndirirsiniz?

Prezident Ərdoğan: Dostlar, CHP bizi təəccübləndirmir. Bunlar CHP üçün alışdığımız şeylərdir. Keçmişdə də öz xalqından tapa bilmədiyi qarşılığı həmişə yad ellərdə axtarırdı. CHP-nin nə etdiyini və nəyi planlaşdırdığını, CHP-ni idarə edən kadrlar belə anlamaqda çətinlik çəkir. Bələdiyyələri saldıqları vəziyyət ortadadır. Bələdiyyələri bacarıqsızlıqları ilə nə hala gətirdikləri ortadadır. Trabzonda dedim, xaricə şikayət turları təşkil edirlər. Belə bir rəzalət olarmı? Biz əslində cənab Özəldən, Avropalı türklərdən üzr istəməsini gözləyərdik. Bilirsiniz, 2 ay əvvəl millət vəkilləri çıxıb xaricdə yaşayan soydaşlarımıza, əfvinizlə "axmaq" dedi. CHP rəhbərliyindən bu mövzuda bir açıqlama, bir düzəliş gəlmədi. Madəm Brüsselə getdin, heç olmasa bunun üçün bir üzr istə. Cənab Özəl bu ərdəmi göstərmədiyi kimi; yoldaşlarına Türkiyə Prezidentini yuhalatdıraraq daha böyük bir biabırçılığa imza atdı. Həqiqətən çox təəssüf. Onlar Brüsseldə söz istehsal edərkən, biz Anadoluda əsər istehsal edirik. Bax, o zaman mən Rizədə idim, o biri tərəfdə Trabzonda açılışlar həyata keçirirdim. Bu həftə sonu 4 gün oralara səyahət etdik. Rizəmizin dərələrini gəzdim, bütün o məkanları nəzərdən keçirdik və nazir dostlarımla oraların dadını aldıq. Ölkəmizi davamlı gəzərək inşallah xalqımızla bütövləşməyə davam edəcəyik.

SUAL: Bəzi bələdiyyələrdəki korrupsiyaların ortaya çıxması ilə səlahiyyət mübahisələri daha çox gündəmdədir. Millətin pullarının israf edilməsinin qarşısını almaq məqsədilə bir tənzimləmə ediləcəyi hazırlığı danışılır. Hansı mərhələdədir, bu mövzuda nə demək istəyirsiniz?

Prezident Ərdoğan: Zatən bizim qanunlarımızda bu cür korrupsiyalar, oğurluq halları ilə bağlı lazımi tənzimləmələr var. Bu nöqtədə məhkəmə tərəfindən verilmiş hər hansı bir həbs qərarı və sair olduğu anda, zatən məhkəməmiz gərəyini edər. Bu yerli idarəetmə qanununda da var. Bütün bunlar zatən qeyri-qanunidir. Bunlarla əlaqədar da qanunların əmri hər an yerinə gəlir və biz də bunların üzərinə qətiyyətlə gedərik. Çünki Bələdiyyələr birbaşa millətə xidmət etməyin ilk addımıdır. Bu məqamlar millətə xidmət üçün vardır; ranta, korrupsiyaya, israfa görə deyil.