Prezidentin Köməkçisi Yılmaz 2026 Büdcəsini Təqdim Etdi: Türkiyə Yüksək Gəlirli Ölkələr Qrupuna Keçməyə Hazırlaşır

Prezidentin Köməkçisi Cövdət Yılmaz Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Plan və Büdcə Komissiyasında 2026-cı il üçün Mərkəzi İdarəetmə Büdcə Qanunu Təklifi və 2024-cü il Mərkəzi İdarəetmə Qəti Hesab Qanunu Təklifinin təqdimatını etdi. Yılmaz çıxışında Türkiyənin iqtisadi hədəflərini açıqladı. O, 2025-ci ildə Türkiyə iqtisadiyyatının dünya iqtisadiyyatları arasında bir pillə irəliləyərək 16-cı ən böyük iqtisadiyyat olacağını proqnozlaşdırdı. Əlavə olaraq, Satınalma Gücü Paritəsi (SGP) ilə hesablanmış Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) həcminə görə, ölkənin dünyanın 11-ci, Avropanın isə 4-cü ən böyük iqtisadiyyatı mövqeyində qalacağı qeyd edildi. Bu büdcə sənədi Ədalət və İnkişaf Partiyası (AK Parti) hökumətlərinin hazırladığı 24-cü, Prezident İdarəetmə Sisteminin isə 8-ci büdcəsidir. Eyni zamanda, bu təklif "Türkiyə Əsri" hədəflərinə uyğun hazırlanan üçüncü büdcə olaraq ölkənin son 23 ildə əldə etdiyi güclü siyasi sabitlik və etimada əsaslandığını göstərir.

2026-cı il Mərkəzi İdarəetmə Büdcə Qanunu Təklifi "sabitlik və rifah" büdcəsi adlanır və vətəndaş yönümlü bir yanaşma ilə hazırlanmışdır. Cövdət Yılmazın sözlərinə görə, bu büdcə sərmayəni, məşğulluğu, istehsalı və ixracatı dəstəkləyərək, daimi sabitliyi və cəmiyyətin bütün hissələrinə əhatəli inkişafı yaymağı məqsəd qoyur. Hazırlanan təklifdə hər bir vətəndaşın iqtisadi artımın imkanlarından ədalətli şəkildə faydalanması əsas prinsip kimi götürülüb. İnkişaf Planı və Orta Müddətli Proqramın (OMP) işığında, fiziki infrastrukturun gücləndirilməsi, insan kapitalının inkişafı və məhsuldar potensialın artırılması cari büdcənin əsas istiqamətlərini təşkil edir. Bununla yanaşı, Türkiyənin zəlzələlərdən sonra bərpa işlərinə olan qətiyyətli mövqeyi və bütün tikililərin fəlakətlərə davamlı hala gətirilməsi hədəfi də 2026-cı il büdcə təklifində öz əksini tapıb.

Qlobal iqtisadiyyatda mövcud olan risk və qeyri-müəyyənliklərə diqqət çəkən Yılmaz, 2025-ci ildə dünya iqtisadi artımının 3,2%, 2026-cı ildə isə 3,1% səviyyəsində qalacağını təxmin etdi. Buna baxmayaraq, Türkiyə iqtisadiyyatı qlobal miqyasda yaşanan çətinliklərə rəğmən dayanıqlı artım nümayiş etdirərək fərqlənməyə davam edir. 2020-2024-cü illər dövründə dünya iqtisadiyyatı cəmi 15,1% böyüyərkən, Türkiyə iqtisadiyyatı 30,3% kumulyativ artım göstərib. İllik orta artım nisbəti isə Türkiyədə 5,4% təşkil edərək dünya ortalamasını (2,9%) təxminən iki dəfə üstələyib. Xarici siyasət sahəsində Türkiyə milli maraqları qoruyan vizyoner yanaşmanı davam etdirəcək. Yılmaz, Qəzzada baş verən soyqırımı sərt şəkildə pisləyərək, Türkiyənin davamlı sülh üçün atəşkəsin təmin edilməsində uğurlu diplomatik addımlar atdığını və iki-dövlətli həll yolu istiqamətində fəal rol oynamağa davam edəcəyini vurğuladı.

Türkiyənin iqtisadi böyümə göstəricisi milli gəlirin artmasına da birbaşa təsir edir. 2024-cü ildə 15 min 325 dollar olan adambaşına düşən milli gəlirin 2025-ci ildə 17 min 748 dollara, 2026-cı ildə isə 18 min 621 dollara çatması gözlənilir. Bu hesablamalara müvəqqəti qoruma altındakı Suriya əhalisi də daxil edilib. Yılmaz, 2025-ci ilin sonunda üç tarixi hədəfin eyni anda aşılacağını bildirdi: milli gəlir ilk dəfə 1,5 trilyon dollar səviyyəsini keçəcək, adambaşına gəlir ilk dəfə 17 min dollar həddini aşacaq və ölkə öz tarixində ilk dəfə yüksək gəlirli ölkələr qrupuna daxil olacaq. Orta Müddətli Proqram dövrünün sonunda isə bu rəqəmin 21 min dollara yaxınlaşması planlaşdırılır. Bu nəticələr Türkiyənin inkişaf etmiş ölkələrə yaxınlaşma sürətini göstərir; adambaşına milli gəlirin Aİ ölkələri ortalamasına nisbəti 2002-ci ildəki 38,3%-dən 2026-cı ildə 73%-ə yüksələcək.

Böyümənin keyfiyyətinin məhsuldarlıq əsaslı bir quruluşa keçməsi əsas hədəflərdən biridir. Uzun müddətli davamlı artım üçün əsas məqsəd Ümumi Faktor Məhsuldarlığının artırılmasıdır. Bu məqsədlə texnologiya və yeniliklərə əsaslanan istehsal strukturunun gücləndirilməsi, insan kapitalının keyfiyyətinin yüksəldilməsi və institusional qabiliyyətin inkişaf etdirilməsi başlıca islahat sahələri kimi ön plana çıxır. Məşğulluq göstəricilərinə gəlincə, işsizlik nisbəti son 28 aydır ki, tək rəqəmli səviyyədədir. OMP-də nəzərdə tutulduğu kimi, 2025-ci ildə işsizlik nisbətinin 8,5%-ə düşməsi proqnozlaşdırılır. Proqram müddətində tətbiq ediləcək siyasətlər və gözlənilən artım nəticəsində, 2028-ci ilə qədər cəmi 2,5 milyon əlavə məşğulluğun yaradılması və işsizlik nisbətinin mərhələli şəkildə 7,8%-ə enməsi hədəflənir. Bu, işsizlik səviyyəsinin ilk dəfə 8%-in altına düşməsi deməkdir.