SRT-nin (RSF) Siyahısı: Texnologiya Nəhəngləri, İlham Əliyev və İsrail Ordusu Mətbuat Azadlığı Düşmənləri Arasında

Sərhədsiz Reportyorlar Təşkilatı (SRT), 2025-ci il üçün tərtib etdiyi Dünya Mətbuat Azadlığı Düşmənləri Siyahısını açıqlayıb. Bu siyahıda dünya ictimaiyyətinin xəbər mənbəyi olan ABŞ mərkəzli texnologiya nəhəngləri – Alphabet (Google, YouTube) və Meta (Facebook, Instagram, Threads) şirkətləri də yer alıb. Təşkilat bu strukturları medianı iqtisadi cəhətdən zəiflətdikləri əsası ilə tənqid edir. Siyahı "Siyasi", "Təhlükəsizlik", "İqtisadiyyat", "Hüquqi" və "Sosial" olmaqla beş əsas sahəni əhatə edir. İqtisadiyyat kateqoriyasında yer alan texnologiya platformaları, Amazon ilə birlikdə, Çin istisna olmaqla, dünya reklam bazarının 56 faizini əllərində saxlayırlar. Eyni zamanda, Fransada on ildir mediaya hökmranlığını genişləndirən, Canal+, CNews və Europe1 kimi qurumların sahibi olan milyarder sənayeçi Vincent Bolloré də media çoxsəsliliyini təhlükə altına atan inhisarçı faktor kimi bu siyahıya daxil edilib.

Siyahının "Təhlükəsizlik" bölməsində qeyd olunan ən ciddi ittihamlar İsrail ordusuna qarşıdır. SRT xatırladır ki, Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərliyi altında 2023-cü ilin oktyabr ayından bəri Qəzzada ən azı 220 jurnalist öldürülüb; onlardan ən azı 62-si iş başında ikən həyatını itirib. Təşkilat, beynəlxalq mətbuatın girişinə icazə verilməyən bu ərazidə mediaya qarşı edilən pozuntuların cəzasız qaldığını bildirir. Bu kateqoriyada İsrail ordusundan başqa, Çin Kommunist Partiyası, Myanmarın Dövlət Təhlükəsizliyi və Sülh Komissiyası, Burkina Faso Xuntası, Meksikanın Jalisco Nueva Generacion karteli, Səudiyyə Ərəbistanı Şahzadəsi Məhəmməd bin Salman və Sırbıstanı Dünya Mətbuat Azadlığı İndeksində 98-ci yerə gerilədən Aleksandar Vucic də yer alır.

Dünya Mətbuat Azadlığı Düşmənləri siyahısının "Siyasi" kateqoriyası Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko, Əfqanıstandan Hibetullah Axundzadə, İrandan Əli Xamenei, Venesueladan Nikolas Maduro və Macarıstandan Viktor Orban kimi liderləri əhatə edir. Həmçinin, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də mətbuat azadlığına təzyiq göstərən şəxslər arasında qeyd edilib. ABŞ-dan isə Federal Rabitə Komissiyasının (FCC) rəhbəri Brendan Carr, qurumu siyasi məqsədlərə alət edərək azad xəbərçiliyi boğmaqda ittiham olunduğu üçün bu siyahıya daxil edilib.

Siyahıda Türkiyə də "Hüquqi" kateqoriyada göstərilib və ölkənin Dünya Mətbuat Azadlığı İndeksində 180 ölkə arasında 159-cu yerdə olduğu vurğulanıb. SRT-nin məlumatına görə, 2023-cü il seçkilərindən sonra ictimai aksiyalar zamanı jurnalistlərə qarşı zorakılıq və həbslər tez-tez baş verir. Türkiyə hökuməti sistematik şəkildə "yanıltıcı məlumatı yayma", "terror təşkilatı üzvlüyü/təbliğatı" və "Prezidenti təhqir" ittihamlarından istifadə edir. Bildirilir ki, son 11 ildə 250-dən çox jurnalist Prezidenti təhqir ittihamı ilə mühakimə olunub, təkcə 2025-ci ildə 14 jurnalist peşə fəaliyyətlərinə görə həbs və ya pul cəzalarına məhkum edilib.

Nəşrlə bağlı açıqlama verən SRT-nin Baş Direktoru Thibaut Bruttin, jurnalistlərin hüquqlarını hədəf alan təzyiq metodlarının dəyişdiyini söylədi. Bruttin vurğuladı ki, mətbuat düşmənlərinin hücumlarının xarakteri davamlı yenilənir. Bəzi siyasi liderlər etibarlı məlumatı boğur, bəziləri jurnalistləri öldürür və ya həbs edir, digərləri isə media maliyyələşməsini siyasi alətə çevirir və ya jurnalistləri susdurmaq üçün hüquqi yollara əl atırlar. O qeyd etdi ki, cəzasızlıqla mübarizə aparmaq üçün xəbər vermə azadlığını pozan bu şəxslərin adları açıqlanmalı və onlar məsuliyyətə cəlb edilməlidirlər.