Tufan Erhürman Şimali Kipr Prezidenti Seçildi: Ankara ilə Münasibətlər və Federasiya Planı Nə Vəd Edir?

Oktyabrın 19-da Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərində, qeyri-rəsmi məlumatlara əsasən, Əsas müxalifət partiyası olan Cümhuriyyətçi Türk Partiyasının (CTP) lideri Tufan Erhürman qələbə qazandı. Rəqibi Ersin Tatarı 62,76 faiz səs toplayaraq məğlub edən Erhürmanın bu qələbəsi, Kipr türklərinin xarici siyasəti və Türkiyə ilə əlaqələrinin gələcəyini müəyyən edəcək. Erhürman, Ankaranın dəstəklədiyi iki dövlətli həll modeli əvəzinə, Kipr Cümhuriyyəti ilə federasiya əsasında danışıqlara geri dönülməsini müdafiə edir. Mütəxəssislər, CTP liderinin Türkiyə ilə məsləhətləşmədən rəsmi danışıqlara başlamayacağını desələr də, Erhürmanın bu qədər böyük fərqlə qalib gəlməsi Şimali Kiprdəki mövcud siyasi mənzərəni tamamilə dəyişə bilər.

Tufan Erhürman seçkidə qələbəsini elan etdikdən sonra xarici siyasətdə Türkiyə ilə yaxından əlaqəli hərəkət edəcəyini bildirib. O qeyd edib ki, xüsusilə xarici siyasətə dair bütün məsuliyyətləri Türkiyə Cümhuriyyəti ilə sıx məsləhətləşmə çərçivəsində aparacaq. O, həmçinin, Türkiyə ilə münasibətlərin irəliləməsini "bir missiya" olaraq gördüyünü və bu əlaqələrin "düzgün zəmində" inkişaf edəcəyini vurğulayıb. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və AKP-nin yüksək vəzifəli siyasətçiləri Erhürmanı təbrik etdilər. Lakin Ərdoğanın müttəfiqi olan MHP lideri Dövlət Baxçalı isə, iştirak faizinin az (64,87%) olduğunu bəhanə edərək seçkilərin ləğv edilməsinə və regionun Türkiyə Cümhuriyyətinə birləşdirilməsinə çağırdı. Ekspertlər, Ərdoğanın təbrik mesajının Baxçalının çağırışlarının keçərliliyini dərhal aradan qaldırdığını qeyd edirlər.

Şərqi Aralıq Dənizi Universiteti Siyasət Elmləri şöbəsinin rəhbəri, Prof. Dr. Əhməd Sözən bildirir ki, Erhürmanın seçilməsi Kipr türklərinin Ankaraya birbaşa mesajı hesab edilməlidir: "Bəli, biz qardaş ölkəyik, amma daxili işlərimizə bu qədər qarışılmasını istəmirik." Mütəxəssislər Erhürmanın Ərdoğan hökuməti ilə gərgin münasibətlər qurmayacağını, lakin əvvəlki lider Ersin Tatardan fərqli olaraq, öz fikirlərini mədəni şəkildə ifadə edəcək və tam itaət etməyəcək bir lider olacağını düşünürlər. Danışıqların yenidən başlamasına gəldikdə, Erhürman prosesin avtomatik olaraq başlamayacağını vurğulayıb. O, müzakirələr üçün bir sıra ilkin şərtlər irəli sürüb. Bu şərtlərə Kipr türklərinin siyasi bərabərliyinin əvvəlcədən qəbul edilməsi, danışıqlar cədvəlinin açıq olmaması, Şimali Kiprin qazanılmış hüquqlarının qorunması və uğursuzluq halında indiki status-kvoya qayıtmamaq daxildir. Türkiyəsiz heç bir danışıq prosesinin başlaya bilməyəcəyi qəti olaraq bildirilir.

Tufan Erhürmanın Ersin Tatar üzərində 60 faizdən çox səslə qazandığı bu böyük qələbə, həm də ölkə daxilindəki siyasi iqtidarın dayanıqlılığını sual altına qoyur. Hazırda hakimiyyətdə olan UBP-DP-YDP koalisiyasının (Tatar prezident olmazdan əvvəl UBP-yə liderlik edirdi) işi ağırlaşır. Ekspertlər hesab edirlər ki, Ersin Tatarın gözləniləndən daha ağır məğlubiyyətə uğraması, xalqın bu hökumətə dəstək vermədiyini göstərir. Buna görə də koalisiya daxilində çatlar yaranacaq və mövcud hökumətin 2027-ci ilə qədər rahatlıqla işləməsi çətinləşəcək. Mütəxəssislərin dəyərləndirməsinə görə, bu nəticələr ölkəni erkən ümumi seçkilərə aparan hərəkətverici qüvvə olacaq. Beləliklə, Şimali Kiprdə erkən ümumi seçkilərin 2026-cı ildə keçirilməsi ehtimal edilir.