Türkiyə zeytun yağı istehsalında dünyada ikinci yerdədir: Aydın vilayətinin beynəlxalq bazarlara töhfəsi

Zeytun və zeytun yağı sənayesindəki mövcud çətinliklər və onların həlli yolları Aydın Ticarət Birjasında (ATB) keçirilən sektor toplantısında ətraflı müzakirə edilib. ATB İdarə Heyətinin sədri Fevzi Çondur çıxış edərək, bu sahədə Türkiyənin yüksək beynəlxalq mövqeyini vurğulayıb. O bildirdi ki, Türkiyə dünya zeytun yağı istehsalında ikinci yerdə qərarlaşır, Aydın vilayəti isə ölkə daxilində üçüncü sıradadır. Zeytun və zeytun yağı istehsalı ölkənin ən vacib kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərindən biri olmaqla yanaşı, bölgə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli dərəcədə əlavə dəyər gətirir. Çondur bu vacib toplantının əsas məqsədinin sektorun problemlərini, tələblərini və həll yollarını müəyyən etmək olduğunu qeyd etdi.

Toplantıda Aydın vilayətinin milli istehsalatdakı payı ilə bağlı konkret rəqəmlər açıqlandı. Aydın Türkiyədə yağ üçün ayrılmış zeytun ağaclarının və bu məqsədlə istehsal olunan zeytunun 14%-nə sahibdir. Süfrə zeytunu üzrə isə vəziyyət fərqlənmir: ölkədəki süfrə zeytunu ağaclarının 9%-i və istehsalın 13%-i Aydının payına düşür. 2024-cü ildə Türkiyə üzrə 1 milyon 166 min 318 ton süfrə zeytunu istehsal edilmişdir ki, bunun da təxminən 152 min 362 tonu Aydın vilayətində hasil olunmuşdur. Fevzi Çondur həmçinin ixracat göstəricilərini də təqdim etdi: Türkiyə 2024-2025-ci mövsümdə zeytun yağı ixracından 243 milyon 993 min dollar, süfrə zeytunu ixracından isə 255 milyon 309 min dollar gəlir əldə etmişdir. Aydın vilayəti bu dövrdə zeytun yağı ixracatına təxminən 3 milyon 115 min dollar, zeytun ixracatına isə 46 milyon 980 min dollar dəyərində töhfə vermişdir.

Çondur beynəlxalq ticarət statistikasına da toxundu. 2020-2024-cü illər arasında zeytun yağı ixracatının həcmi üzrə İspaniya 44% payla liderdir, ardınca İtaliya və Portuqaliya gəlir. Türkiyə bu göstəricidə 4% payla beşinci yerdə qərarlaşır. Maddi dəyər baxımından isə Türkiyə, Tunis və Yunanıstandan sonra 404 milyon dollar və 4% payla altıncı sırada yer tutur. İdxal ortalamaları təhlil edildikdə isə, ən böyük idxalatı İtaliya həyata keçirir (24% payla), ABŞ isə ikinci yerdədir (18% payla). Bu rəqəmlər göstərir ki, Türkiyə istehsalda güclü olsa da, ixracat dəyərini artırmaq üçün qlobal rəqabətdə daha çox fəaliyyət göstərməlidir.

ATB Aydın məhsullarının markalaşması və qorunması üçün böyük işlər görür. Borsa, "Aydın Memecik Zeytun Yağı"nı, "Aydın Yamalak Sarısı Zeytunu"nu və "Aydın Memecik Zeytunu"nu Türk Patent və Marka Qurumunda qeydiyyatdan keçirərək mühafizə altına almışdır. ATB bu coğrafi işarəli məhsulların dünya səviyyəsində tanınmasına xüsusi əhəmiyyət verir. Bu səylər nəticəsində "Aydın Memecik Zeytun Yağı" 2024-cü ilin fevralında Avropa Birliyində (AB) Türkiyənin 20-ci coğrafi işarəli məhsulu, "Aydın Memecik Zeytunu" isə 2025-ci ilin martında 31-ci məhsulu kimi rəsmiləşdirilmişdir. ATB AB tərəfindən tescillənmiş bu məhsulu tanıtdırmaq üçün indiyədək 34 vilayətdə "Aydın Memecik Zeytun Yağı Dequstasiya və Tanıtım Günləri" təşkil etmişdir. Aydın Kənd Təsərrüfatı və Meşəçilik Vilayət Müdiri Ayhan Təmiz də çıxış edərək, Aydının bərəkətli torpaqları sayəsində ölkənin əhəmiyyətli kənd təsərrüfatı şəhərlərindən biri olduğunu vurğuladı. O, idarənin keyfiyyəti artırmaq və davamlı istehsalı dəstəkləmək üçün bütün imkanlardan istifadə edəcəyini bildirdi.

Tədbirdə iştirak edən digər mütəxəssislər, o cümlədən Zeytunçuluq Araşdırma İnstitutunun müdir müavini Aişə Deliboran və Egey Zeytun və Zeytun Yağı İxracatçıları Birliyinin sədr müavini Davut Er öz sahələri üzrə məruzələr etdilər. Muğla Sıtkı Koçman Universitetindən dosent Dr. Murat Aktan isə zeytun və zeytun yağının milli və beynəlxalq ticarətdəki yeri haqqında geniş təqdimatla çıxış etdi. Görüş sonda 2025-2026-cı mövsüm üçün zeytun və zeytun yağı sektorunda gözlənilən problemlər və tələblərin müzakirəsi ilə yekunlaşdı. Bu cür sektoral görüşlər, Aydın zeytunu və zeytun yağını dünya bazarlarında daha da güclü bir marka halına gətirməyə kömək edir.