Türkiyədəki Suriyalıların Sayı Azalır: Ən Son Statistikalar və Esad Sonrası Geri Dönüşlər

Türkiyədə müvəqqəti mühafizə statusu ilə yaşayan suriyalıların sayı 2021-ci ildən bəri davamlı olaraq azalmağa doğru gedir. Daxili İşlər Nazirliyinə bağlı Miqrasiya İdarəsi Başqanlığının 27 noyabr 2025-ci il tarixinə aid ən yeni məlumatlarına görə, bu statusa malik suriyalıların ümumi sayı təxminən 2 milyon 370 minə enib. Bu rəqəm, 2011-2021-ci illər arasında müşahidə edilən kəskin artımın ardından yaranan və 2021-ci ildə 3 milyon 737 mindən çox insana çatan pik nöqtədən xeyli aşağıdır. Rəsmi statistika göstərir ki, Türkiyə hələ də dünyada ən çox suriyalını qəbul edən ölkə olaraq qalır.

Suriyada 8 dekabr 2024-cü ildə Bəşər Əsəd rejiminin devrilməsinin birinci ildönümü yaxınlaşdığı bir vaxtda, bu geri dönüş dinamikası xüsusi aktuallıq kəsb edir. Daxili İşlər Naziri Əli Yerlikaya 1 noyabr tarixində verdiyi açıqlamada, son bir il ərzində 550 min suriyalının öz vətəninə könüllü şəkildə geri döndüyünü bildirib. Ümumilikdə isə, 2016-cı ildən etibarən repatriasiya edilən suriyalıların sayı 1 milyon 290 min nəfərə çatıb. Türkiyə hökuməti rəsmiləri bu geri dönüşləri daim "könüllü, təhlükəsiz və ləyaqətli" şəraitdə həyata keçirilən proses kimi qiymətləndirirlər. Lakin, müxtəlif beynəlxalq və yerli insan hüquqları təşkilatları bəzi hallarda miqrantların "məcburi könüllü dönüş sənədlərini imzalamağa" məcbur edildiyini iddia edirlər. Hökumət yetkililəri isə bu cür iddiaları qətiyyətlə rədd edirlər.

Miqrasiya İdarəsinin son məlumatları suriyalı əhalinin Türkiyə daxilindəki coğrafi paylanmasını da əks etdirir. Ölkədə ən çox suriyalının yaşadığı şəhər statusu İstanbula məxsusdur; burada müvəqqəti mühafizə altında olan 416 min 768 suriyalı yaşayır. İstanbuldan sonra siyahıda Qaziantep (333,255) və Şanlıurfa (197,270) kimi sərhədə yaxın vilayətlər gəlir. Ən az suriyalının yaşadığı vilayət isə cəmi səkkiz nəfərlə Hakkari olub. Bayburt (28) və Tunceli (38) də ən az suriyalı qəbul edən şəhərlər sırasındadır. Demoqrafik göstəricilərə gəlincə, ümumi əhalinin 1 milyon 225 min 598 nəfəri kişi, 1 milyon 145 min 814 nəfəri isə qadındır. Eyni zamanda, 18 yaşın altındakı suriyalıların sayı 1 milyon 147 min 344 nəfər təşkil edir ki, bu da bu qrupun böyük bir hissəsinin uşaqlardan ibarət olduğunu göstərir.

Müvəqqəti mühafizədən başqa, Türkiyədə yaşayış icazəsi ilə qalan suriyalılar da var. Bu kateqoriyaya düşən 76 min 367 nəfər adətən daha yaxşı iqtisadi imkanlara malik şəxslərdir. Maraqlıdır ki, bu icazə ilə qalan əcnəbilər arasında suriyalılar üçüncü yerdədir; Türkmənistan (150,848) və Azərbaycan (87,985) vətəndaşları ön sıraları tutur. Qeydlər, eyni zamanda, qeyri-qanuni miqrasiya probleminə toxunur. 27 noyabr 2025-ci il tarixinə qədər il ərzində Türkiyə tərəfindən yaxalanan ümumi qeyri-qanuni miqrantların sayı 142 min 820 olub. Uyruqluq baxımından birinci yerdə 39 min 20 nəfərlə Əfqanıstan vətəndaşları dayanır. Suriyalılar isə 19 min 778 nəfərlə yaxalananlar arasında ikinci ən böyük qrupu təşkil edir.