Türkiyənin 44 "Eurofighter" Təyyarəsi Sazişi: Yunanıstan və İsraili Narahat Edən Bölgəsəl Güc Dəyişikliyi

Türkiyə ilə Birləşmiş Krallıq arasında bağlanan əməkdaşlıq sazişi nəticəsində Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin arsenalına 44 ədəd "Eurofighter Typhoon" döyüş təyyarəsi daxil ediləcək. Bu saziş Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Böyük Britaniyanın Baş naziri Keyr Starmer tərəfindən imzalanıb. Təyyarələrin tədarük mənbələri belədir: 12-si Qətərdən, 12-si Omandan və 20-si Birləşmiş Krallıqdan alınacaq. Planlara görə, təyyarələr gələn ilin əvvəlində Türkiyəyə çatdırılmalıdır.

Böyük Britaniya hökumətinin rəsmi saytında bu razılaşma "bir nəslin ən böyük döyüş təyyarəsi ixrac sazişi" kimi qiymətləndirilib. 8 milyard funt sterlinq dəyərində olan bu müqavilə, xüsusilə Yunanıstan və İsrail başda olmaqla, dünya mətbuatında böyük səs-küyə səbəb oldu. BBC bu razılaşmanı London hökumətinin son 20 ildə imzaladığı ən böyük döyüş təyyarəsi müqaviləsi kimi təqdim etdi. Prezident Ərdoğan sazişi İngiltərə ilə strateji əlaqələrin yeni simvolu kimi görürdüsə, Baş nazir Starmer onu "həlledici məqam" adlandırdı. Amerika agentliyi Associated Press (AP) isə qeyd edib ki, Birləşmiş Krallıq 8 ildən sonra ilk dəfə olaraq "Eurofighter Typhoon" təyyarələrinin ixracına icazə verir. AP həmçinin vurğulayıb ki, təyyarə satışına dair Almaniya da Birləşmiş Krallıqla oxşar mövqe nümayiş etdirərək "yaşıl işıq" yandırıb. Bloomberg bu addımı daha geniş kontekstdə şərh edərək, Ankara və London arasındakı müqavilənin "Putinə mesaj vermək" məqsədi daşıdığını bildirib. Baş nazir Starmer Türkiyənin NATO-nun cənub-şərq cinahı üçün həyati əhəmiyyət daşıdığını və bu sazişin NATO-nun hər zamankından daha güclü olduğunun işarəsi olduğunu söyləyib. Bu, Türkiyənin ABŞ xaricində bir ölkədən etdiyi ilk döyüş təyyarəsi alışı kimi diqqət çəkir.

İsrail mətbuatı Türkiyənin bu hərbi alışına ciddi narahatlıqla yanaşdı. İsrailin "Maariv" qəzeti razılaşmanı "güc balansını dəyişdirəcək nəhəng müqavilə" adlandırdı. Bildirilir ki, bu addım NATO müttəfiqləri arasında müdafiə əlaqələrini dərinləşdirir və "Eurofighter" təyyarələri Türkiyənin hava qüvvələrini müasirləşdirməsinə kömək edəcək. İsrailin "The Renewal" qəzeti isə müqaviləni birbaşa "İsraili narahat edən razılaşma" başlığı ilə oxucularına çatdırdı. Qəzet qeyd edir ki, "Bayraktar" PUA-ları ilə ad çıxarmış Türkiyə, bu müqavilə ilə hava üstünlüyünə güc qatmaq istəyir. Saziş yalnız təyyarə satışını deyil, həm də texniki dəstək və təmir paketini əhatə edir. İsrailin aparıcı qəzetlərindən olan "Yedioth Ahronot" isə bunu "kritik bir addım" kimi dəyərləndirərək, Türkiyənin hava müdafiə imkanlarını müasirləşdirmə sürətini artıracağını və regional güc balansında yeni bir səhifə açacağını bildirib. Avropa ölkələri Türkiyəni (NATO-nun ikinci ən böyük ordusu) şərq cinahının təhlükəsizliyi baxımından vacib tərəfdaş hesab edirlər.

Yunanıstan mətbuatı isə bu müqavilənin Egeydəki qüvvə balansına təsirini geniş şəkildə təhlil etdi. Yunanıstanın "Kathimerini" qəzeti Türkiyənin hava donanmasını gücləndirmək məqsədinə diqqət çəkərək, Ankaranın "Eurofighter" təyyarələrinin daha yeni olan Tranche 4 və Tranche 5 modellərini hədəflədiyini iddia edib. Mütəxəssislər, Tranche 4 modelinin təkmil radar, yeni sensorlar və güclü elektron müharibə sistemləri ilə seçildiyini vurğulayır. Tranche 5 isə seriyanın ən müasir versiyası olaraq, inkişaf etmiş Captor-E/ECRS Mk1 radarı və strateji raketlər daşıma qabiliyyətinə malikdir. Yunanıstanın "Parapolitika" qəzeti bildirir ki, bu təyyarələrin alınması yerli "KAAN" döyüş təyyarəsi istismara verilənə qədər Türkiyə üçün "texnoloji körpü" rolunu oynayacaq. Eyni zamanda, Kipr Rum Administrasiyasının "Fileleftheros" qəzeti bu qərarın Türkiyənin bölgədə uzunmüddətli hökmranlıq strategiyasının bir hissəsi olduğunu iddia edərək, adadakı strateji balanslara təsir edə biləcəyinə və GKRA-nın müdafiə strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməsinə səbəb ola biləcəyinə diqqət çəkib. Yunanıstan rəsmiləri sürpriz yaşamadıqlarını bildirsələr də, Türkiyənin hava gücündəki bu artımın uzunmüddətli təhlükəsizlik narahatlıqları yaratdığı vurğulanır.