Digg-in Qurucusu Kevin Rose: Süni İntellekt (Sİ) Əsrində Etibarlı Sosial İcmalar Necə Qurulmalıdır?

Reddit-in həmtəsisçisi Alexis Ohanian, Digg-in qurucusu Kevin Rose ilə söhbətində "Ölü İnternet nəzəriyyəsi gerçəkdir" demişdir. Bu nəzəriyyəyə görə, internetdəki məzmunun böyük bir hissəsi artıq insan tərəfindən deyil, əsasən botlar tərəfindən yaradılır. İki sahibkar, onlaynda kimin əsl insan olduğunu ayırd etməyin çox çətinləşəcəyi bir dövrdə sosial icmaları yenidən qurmaq üçün birlikdə çalışırlar. Onlar bu ilin əvvəlində, Web 2.0 dövrünün əsas xəbər toplama saytı olan və Rose-un əvvəllər qurduğu Digg-in qalan aktivlərini satın aldılar. Rose-un nəzarətinə qayıdan yeni Digg, Reddit-ə bənzər şəkildə insanların icmalar daxilində sosiallaşa biləcəyi bir məkan yaratmağı hədəfləyir. Lakin platforma, botların insanlardan demək olar ki, fərqlənməyəcəyi bir zamanda icmaların necə işləməsi barədə fərqli düşüncələrə malikdir.

Rose, TechCrunch Disrupt 2025 konfransında çıxışı zamanı sosial medianın gələcəyini daha çox qorunan onlayn məkanlara və "etibarlı istifadəçilərdən ibarət mikro icmalara" yönəlmiş şəkildə gördüyünü bildirib. O, agentlərin tətbiqi xərcinin sıfıra yaxınlaşdıqca, botların insan kimi davranacağı mənzərənin yaranacağını düşünür. Buna görə də, Digg-in əsas diqqət mərkəzində "ürək döyüntüsünün sübutu – yəni qarşı tərəfdə həqiqətən də insan olması" dayanır. Hazırkı yoxlama üsulları çox vaxt şəxsiyyət sənədlərinin yüklənməsini və ya üz tanıma sistemlərini tələb edir ki, bu da istifadəçilərin şəxsi məlumatlarının yayılması baxımından narahatlıq yaradır. Yeni Digg isə bu məsələnin həlli üçün Sıfır Bilik Sübutu (ZKP) kimi müasir texnologiyadan istifadə etməyi planlaşdırır. Rose ZKP-ni "mürəkkəb riyaziyyat parçası" adlandırır. Bu, istifadəçinin kimliyini açmadan, onun icmada iştirakı üçün vacib olan hər hansı bir xüsusiyyəti təsdiqləməyə imkan verir.

Məsələn, ZKP-dən istifadə edərək Oura üzüyü sahibləri üçün yaradılmış bir icmanın moderatoru, istifadəçinin həqiqətən bu üzüyün sahibi olduğunu post yazmağa icazə verməzdən əvvəl təsdiqləyə bilər. Bu yoxlama onların etibarlı üzv kimi tanınmasına imkan verir, lakin şəxs özünün əsl adını istifadə etmək məcburiyyətində qalmır. Bu yanaşma, xüsusilə həssas mövzulara və ya sağlamlıq məsələlərinə həsr olunmuş icmalar üçün çox faydalı ola bilər. Yeni Digg üçün moderatorların öz icmaları üzərində daha çox söz sahibi olması və səylərinə görə kompensasiya alması da əsas məsələlərdəndir. Rose, 2004-cü ildə Digg yarananda minlərlə insanın məzmun yaratdığını, lakin əmək haqqı almadığını vurğuladı. O, Reddit moderatorlarının spamla mübarizə apardığını, lakin nə gəlirdən pay, nə də auditoriya üzərində nəzarət qazandığını qeyd etdi. Rose, icma qurucularının yaratdıqları dəyəri başqa yerə köçürə bilməmələrindən və ya platformadan qovulma risklərindən danışdı. Hətta bəzi hallarda, məsələn r/WallStreetBets-də olduğu kimi, icmanın adının ticarət nişanına çevrilməsi qurucuların əllərini bağlamışdı. Rose-un fikrincə, Digg Substack və ya Patreon kimi, istifadəçilərə icmaları üzərində daha geniş nəzarət verən modellərə yaxın olmalıdır.