Hindistan Hər Bir Smartfonu Nəzarətə Götürür: Yeni Milli Qeydiyyat və Məxfilik Narahatlıqları

Hindistan hökuməti smartfon oğurluğunun və onlayn fırıldaqçılığın qarşısını almaq məqsədilə kibertəhlükəsizlik təşəbbüsünün əhatə dairəsini genişləndirir. Bu yeni qaydalar həm təzə, həm də işlənmiş bütün smartfonlara şamil edilir. Bu addım cinayətlə mübarizəyə yönəlsə də, vətəndaşların məxfiliyi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurur.

Genişləndirmə planının bir hissəsi olaraq, Hindistan telekommunikasiya nazirliyi ikinci əl telefon ticarəti ilə məşğul olan şirkətlərdən hər bir cihazı mərkəzi IMEI nömrələri bazası vasitəsilə təsdiqləməyi tələb edir. Bu tələb, istehsalçılara dövlətin "Sanchar Saathi" adlı tətbiqini bütün yeni cihazlara əvvəlcədən yükləmək və mövcud cihazlara proqram yeniləməsi kimi göndərmək barədə verilən göstərişə əlavədir. Nazirlik bu xəbəri rəsmi bəyanatla təsdiqləyib.

"Sanchar Saathi" portalı 2023-cü ildə istifadəyə verilib və istifadəçilərə itirilmiş və ya oğurlanmış telefonları bloklamağa və ya izləməyə imkan verir. Hökumət məlumatına əsasən, sistem 4,2 milyondan çox cihazı bloklayıb və 2,6 milyon cihazın tapılmasına kömək edib. Bu ilin yanvar ayında tətbiqin mobil versiyası yayıldıqdan sonra təkbaşına 700,000-dən çox telefon geri qaytarılıb, o cümlədən oktyabr ayında 50,000 cihaz aşkarlanıb. Sensor Tower marketinq şirkətinin məlumatlarına görə, tətbiqin qəbulu sürətlə artır; o, təxminən 15 milyon dəfə yüklənib və noyabr ayında aylıq aktiv istifadəçi sayı 3 milyonu keçib. Bu, başladığı aydan bəri 600%-dən çox artım deməkdir.

Lakin "Sanchar Saathi" tətbiqinin məcburi quraşdırılması əleyhinə olanlar, xüsusilə də məxfilik müdafiəçiləri və vətəndaş cəmiyyəti qrupları, ciddi narazılıqlarını ifadə edirlər. Tənqidçilər, bu addımın lazımi təhlükəsizlik təminatları olmadan dövlətin şəxsi cihazlara nəzarətini gücləndirdiyini bildirirlər. Telekom naziri Jyotiraditya M. Scindia mübahisələrə cavab olaraq tətbiqin "tamamilə könüllü bir sistem" olduğunu və istifadəçilərin istəmədikləri halda onu silə biləcəyini desə də, rəsmi direktivdə istehsalçılardan tətbiqin funksiyalarını məhdudlaşdırmamaq və onu ilk istifadə zamanı asanlıqla görünən etmək tələb olunur. Bu, tətbiqin həqiqətən də ixtiyari olub-olmadığı barədə suallar yaradır. Hazırda nazirlik ticarət platformalarına müştəri şəxsiyyətlərini və cihaz məlumatlarını birbaşa hökumətə yükləməyə imkan verəcək bir API (proqramlaşdırma interfeysi) pilot layihəsinə də başlayır ki, bu da ölkə daxilində bütün smartfonların qeydiyyatı yolunda böyük bir addımdır.

Hindistanın ikinci əl smartfon bazarı hazırda dünyada üçüncü ən böyük bazardır, çünki yeni cihazların qiymətlərinin artması insanları daha ucuz variantlara yönəldir. Lakin bu bazarın təxminən 85%-i qeyri-rəsmi kanallar vasitəsilə idarə olunur. Hökumətin tədbirləri isə hazırda yalnız rəsmi ticarət və dəyişdirmə platformalarını əhatə edir. Rəqəmsal hüquq qrupları xəbərdarlıq edirlər ki, Hindistanın 700 milyon cihazlı smartfon bazasının miqyası, məlumatların saxlanılması, kimə giriş imkanı verilməsi və hansı təhlükəsizlik tədbirlərinin tətbiq ediləcəyi barədə aydınlıq olmadığı halda, məxfilik məsələlərini qorumaq çətinləşir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, hökumət bu cür sistemlər qurursa, onlar müstəqil yoxlamalar və güclü məlumat idarəetmə qaydaları ilə dəstəklənməlidir, əks halda model yalnız istifadəçi məxfiliyini deyil, həm də bazarın inkişaf imkanlarını risk altına qoyur.