Neuralink-in Həmtəsisçisi Maks Hodakın Növbəti Qeyri-adi Layihəsi: Şüurun Yenidən Formalaşdırılması

6 il əvvəl San Fransiskoda keçirilən bir tədbirdə Sam Altman süni intellekt (AI) şirkəti olan OpenAI-nin necə pul qazanacağını soruşanda, bir gün bunu süni intellektin özündən soruşacağını demişdi. O zaman zalda olanlar güldü, lakin Altman buna həqiqətən inandığını söylədi. Hazırda yüz milyonlarla dollar dəyərində qiymətləndirilən Science Corp. şirkətinin həmtəsisçisi və baş icraçı direktoru (CEO) Maks Hodakla qarşılaşanda həmin an yada düşdü. Hodak sadə geyimində və soyuq görünüşünə baxmayaraq, komandasının qeyri-mümkün görünən məqsədini elə sakitliklə təsvir edir ki, idrakın sərhədlərinin düşündüyümüzdən daha tez aşılacağına inanmamaq çətin olur.

Hodak 2016-cı ildə İlon Maskla birlikdə Neuralink-i təsis edib və 2021-ci ilə qədər şirkətin gündəlik əməliyyatlarına rəhbərlik edib. Maskla işlədiyi illər ərzində spesifik bir iş üsulu öyrəndiyini deyir: problemi iki əks variant kimi (A və ya B) təqdim etmək və onun qəti bir seçim etməsini istəmək. Bu, problemlərin bir daha geri qayıtmamasını təmin edirdi. Hodak bu dərsləri tətbiq edərək, təxminən dörd il əvvəl Neuralink-dəki üç həmkarını cəlb edərək Science Corp.-u qurdu. Hodak qəbul edir ki, BCI şirkətlərinə edilən əsas tənqid budur ki, onlar yeni neyroelm yaratmırlar; onsuz da 30 ildir ki, insanlar kursor və ya robot qolunu beyindən idarə etməyi bacarırlar. Lakin o vurğulayır ki, Neuralink-dəki nailiyyət, cihazı tamamilə implantasiya edilə biləcək qədər kiçik və az enerji sərf edən etmək idi. Mühəndislik yeniliyi məhz budur. Science Corp. hazırda beyin necə işləyir sualına cavab tapmaq üçün biliklər əldə edərkən, pul qazanma yollarını da axtarır. Şirkət bir tərəfdən tədqiqatçılara bahalı qeyd sistemlərini ucuz əl cihazlarına çevirərək satır, digər tərəfdən isə əsas kommersiya məhsulunu bazara çıxarmağa hazırlaşır.

Science Corp.-un ilkin kommersiya məhsulu "Prima" adlanan prosedurdur. Bu texnologiya bir neçə həftə əvvəl Time jurnalının üz qabığına çıxmışdı: o, düyü dənəsindən kiçik bir kompüter çipinin birbaşa tor qişasına (retinaya) yerləşdirilməsindən ibarətdir. Gözlük və xarici batareya ilə birlikdə istifadə edilən bu texnologiya, inkişaf etmiş makula degenerasiyası olan insanlarda görmə qabiliyyətini bərpa edir. Bu, bulanıq işıq hissi deyil, “formalı görmə”dir. Science Corp. ötən il bu texnologiyanı Fransanın Pixium Vision şirkətindən alıb və inkişaf etdirib. Klinik sınaqlar 38 xəstə üzərində tamamlanıb və şirkətin verdiyi məlumata görə, xəstələrin 80%-i eyni anda iki hərfi oxuya bilmişdir. Hodak, kor xəstələrdə sərbəst oxumaq qabiliyyətinin bərpası bu nəticənin qəti sübutu olduğunu bildirir. Şirkət gələn yay Avropada məhsulu təqdim etməyi planlaşdırır. Hodakın hesablamalarına görə, ilkin olaraq 200.000 dollara başa gələcək bu prosedur aylıq cəmi 50 xəstə əməliyyat olunarsa, Science Corp.-u mənfəətli edəcək.

Şirkətin növbəti böyük hədəfi gen terapiyasıdır. Optogenetik gen terapiyası adlanan bu üsulda neyronlar işığa həssas edilir ki, elektrodlar əvəzinə işıqla idarə oluna bilsinlər. Hodak izah edir ki, göz bu tip gen terapiyası üçün ideal bir yerdir, çünki immun sistemi oradakı dəyişikliklərə adətən reaksiya vermir. Lakin bu da son məqsəd deyil. Ən uzunmüddətli hədəf, yeni beyin toxuması böyütməkdir. Hodakın sözlərinə görə, elektrodlar kobuddur və toxumalara zərər verir, bu da Neuralink kimi yanaşmaların milyonlarla kanala qədər genişlənməsinə mane olur. Science Corp. bunun əvəzinə kök hüceyrələrdən yetişdirilən mühəndisliklə dəyişdirilmiş neyronlardan istifadə edir. Bu neyronlar beynin səthinə qoyulan kiçik bir "vafli şəbəkəsinə" bənzər cihazın içində saxlanılır və mövcud sinir dövrələri ilə bioloji əlaqələr qurmağa başlayırlar. Siçanlar üzərində aparılan sınaqlarda bu əlavə neyronların müəyyən funksiyaları yerinə yetirdiyi göstərilib.

Hodak bütün bu texnologiyanı "uzunömürlülüyə yaxın bir hekayə" adlandırır. O hesab edir ki, idrak maddədən asılı deyil (beyinlərdə və ya GPU-larda ola bilər), lakin BCI-nin əsas məqsədi "şüurlu maşınlar" yaratmaqdır. Hodak deyir ki, şüurun fiziki qanunlarını anladıqdan sonra, "beyin ətrafındakı sərhədləri yenidən çəkmək" mümkün olacaq. Bu, bir neçə beyni, cihazı və ya hətta bütöv bir insan qrupunu vahid şüurda birləşdirməyə gətirib çıxara bilər. Hodak proqnozlaşdırır ki, bioloji-hibrid neyral interfeyslər 2035-ci ilə qədər xəstələr üçün əlçatan olacaq və 2040-cı illərin sonuna qədər "həqiqətən geniş yayılmış" hala gələcək. O, on il ərzində ölümcül xəstəliklərlə üzləşən birinin şüurunu yükləyərək saxlanılmasını seçə biləcəyini düşünür. Lakin bu irəliləyişin səhiyyə sisteminə iqtisadi təzyiqi artıracağı gözlənilir. Hodak bu texnologiyalar nəticəsində yaranacaq xərclərin səhiyyə sistemini çökdürəcəyini və nəticədə idrak təkmilləşdirmələrinin yalnız maddi imkanı olanlar üçün əlçatan olaraq sinfi ayrı-seçkiliyə səbəb olacağını qeyd edir.