"Sora" Tətbiqi Milyonlarla Yüklənmə Topladı: Deepfake Riski İctimai Güvəni Sarsıdır

OpenAI şirkətinin "Sora" süni intellekt video tətbiqi sürətlə populyarlaşır, lakin bu, böyük narahatlıqlara səbəb olur. İlk həftəsində bir milyondan çox yüklənmə əldə edən bu platforma, artıq dərin saxtakarlıqlar ("deepfake"), rəqəmsal şəxsiyyət və gördüklərimizə olan inamla bağlı geniş müzakirələrə yol açıb. "Sora"nın yaratdığı sürreal videolar gerçəklə saxtanı ayırd etməyi çətinləşdirir. Xarici görünüşcə "Sora" növbəti viral qısa video tətbiqinə bənzəyir. Lakin fərq bundadır ki, burada istifadəçi tərəfindən çəkilmiş kadrlar yoxdur, bütün kliplər süni intellekt tərəfindən yaradılır.

İstifadəçilər sadəcə öz üzlərini skan edir, qısa səsli göstəriş qeyd edir və sistemə bir neçə sətir mətn yazırlar. Əvəzində "Sora" səs effektləri və qeyri-adi realizmlə müşayiət olunan, cilalanmış 10 saniyəlik videolar hazırlayır. Nəticələr çox vaxt həddindən artıq real, mənasız, lakin olduqca inandırıcı olur. Məsələn, Kraliça Elizabetin bar masasından tullanması və ya "Yırtıcının" (Predator) McDonald's-da burger çevirməsi kimi səhnələr yaradılır. Bu, əyləncə məqsədilə başlasa da, tezliklə narahatlıq doğurmağa başladı. Cəmi bir neçə gün ərzində Robin Uilyams, Martin Lüter Kinq Jr. və Tupak kimi dünyasını dəyişmiş məşhurların süni intellekt tərəfindən yaradılmış klipləri internetdə yayılmağa başladı. Bəziləri komik, digərləri isə sarsıdıcı idi.

Bu cür videoların yayılması nəinki təsvir edilən şəxslərin ailələrinin, həm də kinostudiyaların sərt reaksiyasına səbəb oldu. Tənqidçilər bildirirlər ki, məsələ sadəcə zövq məsələsi deyil, həm də həqiqətin özünün itirilməsi təhlükəsidir. Deepfake mütəxəssisi Sem Qreqorinin dediyi kimi, zərər həmişə saxta videonun özündə deyil, bütün mediada yayılan "şübhə dumanında"dır. Bu duman isə nəyin həqiqi olduğunu və kimə inanmağı müəyyən etməyi çətinləşdirir. "Sora"nın viral populyarlığı sadəcə vizual görüntülərdən qaynaqlanmır. Tətbiq "Cameos" adlanan funksiya ilə istifadəçiləri özlərini və ya dostlarını videolara daxil etməyə təşviq edir. Hər klipdə görünən su nişanı (watermark) olsa da, üçüncü tərəf saytları artıq onları asanlıqla silmək üçün fərqli alətlər təklif edir.

"Sora"nı fərqli və daha riskli edən bəzi xüsusiyyətlər bunlardır: 10 saniyəlik yüksək real video yaratma, daxili səs klonlama və üz tutma imkanı, məşhurları heç bir ilkin məhdudiyyət olmadan təqlid etmə. Baxmayaraq ki, hal-hazırda tətbiqə real kadrlar yükləmək mümkün deyil və hər şey mətn göstərişlərindən gəlir, bu, mətn-video texnologiyasının nə qədər güclü olduğunu göstərir. Müəllif hüquqlarının pozulmasından əlavə, tətbiq ətrafında yaranan əsas böhran rəqəmsal şəxsiyyətlə bağlıdır. Hər kəs bir ictimai fiqurun hər hansı bir şeyi söyləyən saxta klipini asanlıqla yarada bildikdə, nüfuz və irs asan hədəfə çevrilir. Bu, həm sağ olan, həm də vəfat etmiş şəxslərə aiddir. OpenAI-nin müəllif hüquqları ilə bağlı istifadəçiyə imtina imkanı verən siyasəti (opt-out) də vəziyyəti gərginləşdirir. Sahibləri silinməni tələb etməyincə, onların əqli mülkiyyəti "Sora" sistemi daxilində sərbəst istifadə olunur.

Bir həftədən az müddətdə bir milyon istifadəçi, tətbiqə olan güclü tələbatı göstərir, lakin risk də eynilə yüksəkdir. Süni intellektin məzmun yaratma üzərində nəzarəti artdıqca, "Sora" tətbiqi nə yaratdığına görə deyil, nəyin itirilməsinə kömək etdiyinə görə – aydınlıq, razılıq və ictimai güvənin yox olmasına görə – xatırlana bilər. Və bu dəyərlər bir dəfə getdikdən sonra, heç bir su nişanı onları geri qaytara bilməz.