Studio Ghibli və Yapon Nəşriyyatları OpenAI-dən Müəllif Hüquqları ilə Qorunan Məzmunun Təlimini Dayandırmağı Tələb Edir

Yaponiyanın nəşriyyat sənayesini təmsil edən CODA (Content Overseas Distribution Association) ticarət təşkilatı, keçən həftə süni intellekt nəhəngi olan OpenAI şirkətinə rəsmi məktub ünvanlayıb. Bu təşkilat, "Studio Ghibli" də daxil olmaqla, bir çox böyük nəşriyyatları təmsil edir. CODA, OpenAI-dən müəllif hüquqları ilə qorunan məzmun üzərində AI modellərinin, xüsusən də Sora 2-nin təlimini icazəsiz dayandırmağı tələb edib. Bu tələb, "Ruhlar Aparanlar" (Spirited Away) və "Qonşum Totoro" (My Neighbor Totoro) kimi məşhur filmlərin arxasında duran animasiya studiyası olan Studio Ghibli-nin işlərinin süni intellekt məhsullarına çevrilməsindən sonra irəli sürülmüşdür.

ChatGPT-nin yerli şəkil generatoru satışa çıxarılandan sonra, Studio Ghibli-nin tərzi istifadəçilər arasında böyük maraq doğurmuşdu. İnsanlar öz selfilərini və ya ev heyvanlarının şəkillərini Ghibli stilində yaradılmış versiyaları ilə əvəz etməyə çalışırdılar. Hətta OpenAI-nin baş icraçı direktoru Sem Altman X sosial şəbəkəsindəki profil şəklini "Ghibli tərzində" hazırlanmış bir illüstrasiya ilə dəyişmişdi. Hazırda isə daha çox insan OpenAI-nin Sora video generatoruna giriş əldə etdiyi üçün, CODA öz üzvlərinin icazəsiz məzmunundan maşın öyrənməsi üçün istifadə edilməsinin qarşısını almağı istəyir. OpenAI-nin müəllif hüquqlu materiallara yanaşması əvvəlcədən icazə almaq yox, sonradan üzr istəmək prinsipinə əsaslanır. Bu taktika, müəllif hüquqları ilə qorunan personajların və ya dünyasını dəyişmiş məşhurların (məsələn, Dr. Martin Lüter Kinq Jr.) süni intellektlə dərin feyklərinin (deepfake) yaradılmasına gətirib çıxarır ki, bu da Nintendo kimi qurumların narazılığına səbəb olur.

OpenAI bu tələblərlə əməkdaşlıq edib-etməməkdə sərbəstdir; əks halda narazı tərəflər məhkəməyə müraciət edə bilərlər. Lakin Birləşmiş Ştatlar qanunvericiliyi süni intellektin təlimi üçün müəllif hüquqlu materialın istifadəsi məsələsində qeyri-müəyyən qalır, çünki bu qanun 1976-cı ildən bəri yenilənməyib. Məsələn, ABŞ-da çıxarılan son bir qərarda, bir hakim Anthropic şirkətinin müəllif hüquqlu kitablardan təlim üçün istifadə etməklə qanunu pozmadığını müəyyən etsə də, şirkət həmin kitabları qeyri-qanuni əldə etdiyi üçün cərimə olunmuşdu. CODA isə iddia edir ki, Yaponiyada vəziyyət fərqlidir. Təşkilatın açıqlamasına görə, Sora 2 kimi sistemlərdə konkret müəllif hüquqlu əsərlərin çıxış kimi təkrar istehsalı Yaponiyada müəllif hüququnun pozulması hesab edilə bilər. Yaponiyanın hüquq sistemi, ümumiyyətlə, əsərlərin istifadəsi üçün əvvəlcədən icazə tələb edir və sonradan etirazlar irəli sürərək məsuliyyətdən yayınmağa imkan verən bir mexanizm orada mövcud deyil.

Studio Ghibli-nin əsas yaradıcı simalarından biri olan Hayao Miyazaki, öz işlərinin süni intellekt tərəfindən yayılması haqqında birbaşa şərh verməyib. Ancaq onun süni intellektə qarşı kəskin mövqeyi məlumdur. Hələ 2016-cı ildə ona AI tərəfindən yaradılmış 3D animasiya nümayiş etdiriləndə, o, bu mənzərədən "tamamilə iyrəndiyini" bildirmişdi. Miyazaki o zaman qeyd etmişdi ki, bu cür materialları maraqlı hesab etmir və bunu "həyatın özünə qarşı bir təhqir" kimi qəbul edir. Bu sərt şərh, məzmun yaradıcılarının icazəsiz AI generasiyasına qarşı nə qədər ciddi mövqedə durduğunu aydın şəkildə göstərir.