Süni İntellekt Məlumat Mərkəzləri Bumu: Enerji Tələbatı və Neft Sənayesini Geridə Qoyan İnvestisiyalar

Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (BEA) yeni hesabatına görə, dünya bu il məlumat mərkəzlərinə 580 milyard dollar xərcləyəcək. Bu rəqəm, yeni neft ehtiyatlarının kəşfiyyatına xərclənəcək məbləğdən 40 milyard dollar daha çoxdur. Bu böyük fərq qlobal iqtisadiyyatdakı əsas dəyişiklikləri açıq şəkildə göstərir. Generativ Süni İntellektin (Sİ) iqlim dəyişikliyini sürətləndirmə potensialı ilə bağlı yaranan narahatlıqları nəzərə alaraq, məlumat mərkəzlərini neftlə müqayisə etmək xüsusilə aktualdır.

Şübhə yoxdur ki, bu yeni məlumat mərkəzləri böyük enerji ehtiyacları yaradacaq və onsuz da yüklənmiş elektrik şəbəkələrinə əlavə təzyiq göstərəcək. Lakin ekspertlər bu vəziyyətdə potensial müsbət tərəfi də görürlər. Məlumat mərkəzlərinin bumu bərpa olunan enerji sahəsində fəaliyyət göstərən startaplar üçün yeni fürsətlər yarada bilər. Kirsten Korosec, Rebecca Bellan və mən bu hesabatın tapıntılarını müzakirə etdik. Müzakirə zamanı vurğulandı ki, günəş enerjisi bu yeni layihələrin çoxunu təmin etməyə hazırdır.

Texnologiya nəhəngləri bu sahəyə nəhəng məbləğdə vəsait ayırmağı öhdələrinə götürüblər. Məsələn, OpenAI məlumat mərkəzlərinin inşasına 1.4 trilyon dollar, Meta 600 milyard dollar ayırıb, Anthropic isə bu yaxınlarda 50 milyard dollarlıq məlumat mərkəzi planını elan edib. Enerji üzrə aparılan müzakirələrdə qeyd olunur ki, bir çox məlumat mərkəzləri bərpa olunan enerjiyə, xüsusən də günəş enerjisinə üz tutur. Bu keçid tənzimləmə maneələri və xərclər baxımından daha asandır. Məlumat mərkəzinin yanında böyük günəş panellərini quraşdırmaq üçün icazə almaq adətən daha sadə olur. Bu vəziyyət, bərpa olunan enerji həlləri və qlobal emissiyaların azaldılması üçün yeni texnologiyalar üzərində çalışan mühüm inkişaf perspektivləri olan şirkətlər üçün böyük bir üstünlük deməkdir.

Bu böyük elektrik tələbatının təxminən yarısı ABŞ-dan gəlir, qalan hissəsi isə Çin və Avropa arasında bölünür. Məlumat mərkəzlərinin əksəriyyəti böyük şəhərlərə, təxminən bir milyon əhalisi olan yaşayış məntəqələrinin yaxınlığına gəlir. Bu, şəbəkəyə qoşulma yolları ilə bağlı çətinlikləri artırır. Bərpa olunan enerjiyə keçid təkcə ekoloji siyasətlə deyil, həm də sadəcə yaxşı biznes praktikası kimi irəli sürülür. Elektrik şəbəkəsinə düşən təzyiq, xüsusən də yayın ortaları kimi müəyyən vaxtlarda (məsələn, Texasdakı dövri qısa fasilələr) ciddi narahatlıq doğurur. Buna cavab olaraq, köhnə elektrikli avtomobil batareyalarını mikrocərayan şəbəkələrə çevirərək birbaşa Sİ məlumat mərkəzlərini hədəf alan Redwood Materials kimi şirkətlərin fəaliyyəti bu problemi yüngülləşdirə bilər.

Bu miqyasda tikinti işləri bizim yaşadığımız ərazilərin mənzərəsini dəyişdirəcək. Həmçinin, bu yüksək xərclər tələb edən iddialı planların nə qədərinin həqiqətən reallaşacağı sual altındadır. Məsələn, OpenAI-ın trilyon dollarlıq kapital öhdəliklərinə qarşı nə qədər gəlir əldə etdiyi müzakirə olunur. Şirkətlər bu layihələrin maliyyələşdirilməsində hökumətdən də dəstək axtarırlar. OpenAI-ın hökumətdən “CHIPS Qanunu” çərçivəsində verilən vergi güzəştlərinin məlumat mərkəzlərini əhatə edəcək şəkildə genişləndirilməsini xahiş etdiyi məlumdur. Bu, gələcək illərdə bu layihələrin maliyyə yükünün yalnız şirkətlərin deyil, həm də dövlət səviyyəsində nəzərdən keçiriləcək bir məsələ olacağını göstərir.