TikTok-un Qadağanı: Dünyada Yayılan Narahatçılıq

Son illərdə Çin şirkəti ByteDance-ə məxsus qısa video paylaşım tətbiqi TikTok dünya üzrə artan təftiş və məhdudiyyətlərlə üzləşir. Hökumətlər bu addımların əsas səbəbi olaraq məlumat təhlükəsizliyini, kibertəhlükəsizliyi və milli təhlükəsizliyə dair narahatlıqları göstərirlər. 2025-ci ilin yanvar ayına olan məlumata görə, 23 ölkə TikTok-a qismən və ya tam qadağa tətbiq edib ki, bu da platforma qarşı artan narahatlığı əks etdirir.

Asiya geniş qadağalara liderlik edir. Hindistan TikTok-a tam qadağa qoyan ilk ölkələrdən biri olaraq seçilir. 2020-ci ildə Çinlə sərhəd toqquşmasından sonra Hindistan milli təhlükəsizlik narahatlıqlarını əsas gətirərək tətbiqi qadağan etdi. Bu qərar milyonlarla istifadəçini platformadan kəsdi və regiondakı digər ölkələr üçün nümunə oldu. Əfqanıstan 2022-ci ilin aprel ayında Taliban hökuməti tərəfindən “gənc nəsli çaşdırmaq” ittihamı ilə TikTok-a qadağa qoydu. İdarə, İslam qanunlarına uyğun olmayan məzmuna dair narahatlıqlarını ifadə etdi. Nepal isə 2023-cü ilin noyabr ayında tətbiqin sosial harmoniyanı pozması və əxlaqsız materialın yayılması səbəbindən tam qadağa tətbiq etdi. Nepalın Xarici İşlər Naziri Narayan Prakash Saud sosial media platformalarının idarə olunmasının cəmiyyətin rifahı üçün vacibliyini vurğuladı.

Avropa yönəldilmiş məhdudiyyətlər tətbiq edir. Avropa ölkələri əsasən hökumət tərəfindən verilən qurğulara diqqət yetirərək qismən qadağaları seçiblər. 2023-cü ilin mart ayında Birləşmiş Krallıq nazirlər və hökumət işçiləri tərəfindən istifadə olunan elektron qurğularda TikTok-u məlumatların idarə olunması ilə bağlı təhlükəsizlik narahatlıqlarını əsas gətirərək qadağan etdi. Belçika da eyni şəkildə kibertəhlükəsizlik, məxfilik və yanlış məlumat məsələlərini əsas gətirərək 2023-cü ilin mart ayında bütün federal hökumət iş qurğularında TikTok-u qadağan etdi. Fransa isə 2023-cü ilin mart ayında kifayət qədər məlumat təhlükəsizlik tədbirlərinin olmaması səbəbindən hökumət işçilərinin telefonlarından TikTok, Twitter və Netflix də daxil olmaqla bütün “əyləncə tətbiqlərini” qadağan etdi.

TikTok-da böyük dəyişiklik! TikTok-da dəyişiklik küləkləri əsir. Kate Jhaveri'nin ayrılması ilə şirkətdə yeni quruluş olacaq.

Şimali Amerika qanunvericilik tədbirləri ilə cavab verir. ABŞ-da TikTok-un məlumat praktikaları və Çin hökuməti ilə əlaqələrinə dair narahatlıqlar əhəmiyyətli qanunvericilik addımlarına səbəb olub. 2024-cü ilin aprel ayında Prezident Joe Biden ölkə üzrə qadağadan qaçmaq üçün ByteDance-in TikTok-a sahibliyinə doqquz ay ərzində son verməsini tələb edən bir qanun imzaladı. Bu qərar təxminən 150 milyon amerikalı istifadəçini təsir edir. Kanada da təhlükəsizlik narahatlıqlarını aradan qaldırmaq üçün addımlar atıb. 2024-cü ilin noyabr ayında Kanada hökuməti TikTok-un bağlanmasını əmr etdi. Milli təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı ölkədəki ofislərinin və törəmə şirkətinin də bağlanması əmr edildi. Lakin istifadəçilər üçün tətbiqə giriş dəyişməz qalıb.

Okeaniya və Afrika hərəkatına qoşulur. Avstraliya həssas məlumatları qorumaq üçün digər Qərb ölkələri tərəfindən atılan addımlarla uyğun olaraq 2023-cü ilin aprel ayında bütün hökumət qurğularında TikTok-u qadağan etdi. Afrikada isə Somali açıq məzmun və zorakılıq ekstremizminə dair narahatlıqlar səbəbindən 2023-cü ilin avqust ayında TikTok-u digər sosial media və onlayn qumar tətbiqləri ilə birlikdə qadağan etdi.

Qlobal təsirlər və alternativlər. TikTok-a qadağaların və məhdudiyyətlərin sayının artması istifadəçiləri alternativ platformalar axtarmağa vadar edib. Xüsusilə Çində Xiaohongshu olaraq tanınan Çin tətbiqi RedNote, xüsusilə ABŞ-da keçmiş TikTok istifadəçiləri arasında populyarlıq qazanıb. RedNote həyat tərzi məzmununa diqqət yetirərək İnstagram və Pinterest-ə bənzər xüsusiyyətlərin qarışığını təklif edir. Bu köç sosial media istehlakının dinamik təbiətini və məlumat məxfiliyinə və təhlükəsizliyinə dair davam edən narahatlıqları vurğulayır. Dünya üzrə hökumətlər TikTok-un fəaliyyətinin təsirlərini qiymətləndirməyə davam etdikcə, platformanın gələcəyi qeyri-müəyyən qalır. Atılan addımlar milli maraqları və vətəndaş məxfiliyini qorumaq üçün rəqəmsal platformaların araşdırılmasının geniş bir meylinin əksidir.