Professor Phillip Isola İzah Edir: Süni İntellekt (AI) İnsan Zəkasına Necə Bənzəyir?

Maşınların “düşünmə” tərzini öyrənməklə insan zəkası haqqında nə öyrənə bilərik? Gündəlik həyatımızın getdikcə mühüm hissəsinə çevrilən süni intellekt sistemlərini daha yaxşı başa düşsək, özümüzü də daha yaxşı dərk edə bilərikmi? Elektrik Mühəndisliyi və Kompüter Elmləri Departamentinin (EECS) yeni təyin edilmiş dosenti Phillip Isola üçün bu dərin fəlsəfi sualların cavabları həm hesablama (kompüter), həm də düşüncə prosesləri ilə bağlıdır. Isola, insan zəkasına bənzər intellektin əsas mexanizmlərini məhz kompüter baxımından öyrənir. Onun ümumi məqsədi zəkanı anlamaq olsa da, əsas işi kompüter görmə və maşın öyrənmə sahələrinə yönəlib.

Professoru xüsusilə maraqlandıran məqam, AI modellərində zəkanın necə yarandığı, bu modellərin ətrafdakı dünyanı necə təmsil etməyi öyrəndiyi və onların “beyinlərinin” insan yaradıcılarının beyninə nə dərəcədə bənzədiyidir. Isola bildirir ki, o, bütün fərqli zəka növlərinin bir çox ümumi cəhətlərə malik olduğunu görür və bu oxşarlıqları anlamaq istəyir. “Bütün heyvanların, insanların və AI-lərin ortaq cəhətləri nədir?” deyə soruşur. Isola üçün, AI agentlərinin malik olduğu zəka haqqında daha yaxşı elmi anlayış, onların cəmiyyətə təhlükəsiz və səmərəli şəkildə inteqrasiyasına kömək edəcək, beləliklə bəşəriyyətə fayda vermə potensialını maksimuma çatdıracaq.

Isola elmi suallar üzərində hələ gənc yaşlarından düşünməyə başlayıb. Kaliforniyada böyüyərkən onu ətrafdakı təbiət prosesləri heyrətləndirirdi. Daha sonra Yale Universitetində tələbə ikən o, marağını koqnitiv elmlərə yönəltdi. O, planetlərin yaranmasından daha maraqlı və mürəkkəb bir şeyin olduğunu anladı: insan beyni. Yale-dən sonra MIT-də beyin və koqnitiv elmlər üzrə aspirantura proqramına daxil oldu. Isola qeyd edir ki, məhz aspirantura dövründə o, nəhayət, öz yerini tapdığını hiss etdi. O, PhD məsləhətçisi Ted Adelsondan ilhamlanaraq, yalnız yeni mühəndislik göstəricilərini hədəfləmək əvəzinə, əsas prinsipləri anlamağa diqqət yetirdi. MIT-də Isolanın tədqiqatı tədricən kompüter elmlərinə və süni intellektə doğru dəyişdi. O, koqnitiv elmlərə aid suallara sırf hesablama (kompüter) prizmasından yanaşmaqla daha çox irəliləyiş əldə edə biləcəyini hiss edirdi.

Professorun erkən işləri qavrayış qruplaşmasına (perceptual grouping) fokuslanırdı – yəni, maşınların bir təsvirin ayrı-ayrı hissələrini vahid bir obyekt kimi necə təşkil etdiyi ilə bağlı mexanizmlərə. Əgər maşınlar bu qruplaşmanı özləri öyrənə bilsələr, AI sistemləri insan müdaxiləsi olmadan obyektləri tanıyacaq. Bu cür öz-özünə öyrənmə (self-supervised learning) avtonom nəqliyyat vasitələrində, tibbi görüntüləmədə, robototexnikada və avtomatik dil tərcüməsində tətbiq olunur. Berkeley-dəki postdoktorantura dövründə o, ilkin generativ AI modelinin forması olan şəkil-şəkilə tərcümə çərçivələrini yaratdı. MIT-də fakültə vəzifəsini qəbul etməzdən əvvəl isə bir il o zaman kiçik bir qeyri-kommersiya təşkilatı olan OpenAI-də çalışdı. Hazırda onun qrupu, maşınların ətrafdakı duyğu dünyasını necə təmsil etmək və qavramaq qabiliyyətini, yəni təmsil öyrənməni (representation learning) öyrənir.

Isola və əməkdaşları fərqli maşın öyrənmə modellərinin (LLM-lər, görmə və səs modelləri) dünyanı oxşar şəkildə təmsil etdiyini aşkarlayıblar. Modellər böyüdükcə, onların daxili strukturları daha da bənzəyir. Bu, Isolanın qrupunu Platonik Təmsil Hipotezini (Platonic Representation Hypothesis) irəli sürməyə sövq etdi. Bu fərziyyəyə görə, bütün bu modellərin öyrəndiyi təmsillər reallığın paylaşılan, əsas təmsilinə doğru yaxınlaşır. Professor Isola, süni ümumi zəkanın (AGI) - maşınların insanlar qədər öyrənə və biliklərini tətbiq edə bilməsi mərhələsinin - çox da uzaqda olmadığına inanır. O, ağıllı maşınların və insanın birgə yaşayışının olacağını və insanların öz iradələrinə nəzarət edəcəyini düşünür. Isola deyir ki, indi o, AGI-dən sonrakı gələcəkdə dünyaya necə kömək edə biləcəyi haqqında maraqlı suallar üzərində düşünür. Tədqiqatının əsas məqsədi yeni və təəccüblü həqiqətləri tapmaqdır, çünki Isola, bütün hay-küyə baxmayaraq, zəkanı anladıqdan sonra onun kifayət qədər sadə olacağına inanır.