Azərbaycan və Qazaxıstan birlikdə Avrasiyanın yeni nəqliyyat-logistika çərçivəsini formalaşdırır - Analitik

Qazaxıstan və Azərbaycan sıx əməkdaşlıq sayəsində Avrasiya üçün yeni nəqliyyat-logistika çərçivəsinin formalaşmasında böyük təsiri var. Qazaxıstanlı politoloq Aman Mambetali bildirir ki, bu əlaqələr çoxəsrlik qardaşlıq, mənəvi və mədəni birliyə əsaslanır.

Hər iki ölkə müstəqilliklərini bərpa etdikləri vaxtdan bəri türk dünyasının dayaq mərkəzləri və Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) fəal üzvləri kimi çıxış edirlər. Türk əməkdaşlığı onların xarici siyasətinin vacib hissəsidir və regional sabitliyi gücləndirmək üçün istifadə olunur. Otuz ildən artıq davam edən diplomatik əlaqələr dövründə, ölkələr qarşılıqlı hörmət, etimad və dəstəyə söykənən dialoqu inkişaf etdirib, bu da tərəfdaşlığı strateji səviyyəyə qaldırmağa imkan verib. Qazaxıstan və Azərbaycan münasibətləri siyasi və iqtisadi sahələrdən tutmuş humanitar və mədəni ölçülərə qədər çoxşaxəlidir. Bu iqtisadi əməkdaşlıq təhsil, elm və media sahələrində əlaqələrin möhkəmlənməsi ilə tamamlanır.

İki ölkə arasındakı iqtisadi əməkdaşlıq dinamik artım göstərir. 2025-ci ilin ilk yarısının yekunlarına görə, ticarət dövriyyəsi 331,7 milyon dollar təşkil edib ki, bu, 2024-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 40% çoxdur. Bu məbləğin 281,6 milyon dolları Qazaxıstanın ixracının payına düşür. Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə isə, Qazaxıstandan idxal olunan malların həcmi 2025-ci ilin yanvar-iyul aylarında təxminən 5 dəfə artaraq 448 milyon dollara çatıb. Qazaxıstan faktiki olaraq Mərkəzi Asiyaya “qapı” rolunu oynayır, Azərbaycan isə Cənubi Qafqaza açılır, bu da onların regiondakı strateji yerini möhkəmləndirir. Azərbaycan regionda Qazaxıstanın on ən böyük ticarət tərəfdaşından biri olaraq qalır. Tərəflərin uzunmüddətli hədəfi ticarət dövriyyəsini 1 milyard dollar səviyyəsinə çatdırmaqdır.

Qlobal geosiyasi qeyri-sabitlik fonunda, Qazaxıstan və Azərbaycanın sıx əməkdaşlığı Asiya ilə Avropanı birləşdirən Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (Orta Dəhliz) inkişafında xüsusi yer tutur. Bu marşrut qlobal logistikanın ən perspektivli istiqamətlərindən birinə çevrilir. Mallar Qazaxıstandan Aktau və Kurık limanları vasitəsilə Xəzər dənizi ilə Azərbaycana gəlir, sonra isə Gürcüstan və Türkiyə üzərindən Avropaya çatdırılır. Ölkələr liman infrastrukturlarının inkişafı, logistika mərkəzlərinin genişləndirilməsi, həmçinin inzibati və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi üzərində işləyirlər. Elektron sənəd dövriyyəsi kimi rəqəmsal həllərin tətbiqi yükün qeydiyyat müddətini azaldır və marşrutun səmərəliliyini artırır. Qazaxıstanın Nəqliyyat Nazirliyinin proqnozlarına görə, ölkə ərazisindən tranzit yüklərin həcmi 2029-cu ilə qədər təxminən 5 dəfə artaraq 1 milyon tona çatacaq. Orta Dəhlizin inkişafı Qazaxıstanın tranzit potensialını gücləndirir.

İki ölkə rəqəmsallaşmaya böyük əhəmiyyət verir. Onlar bunu iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi və qlobal səviyyədə rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün bir açar hesab edirlər. Qazaxıstan və Azərbaycan süni intellektin inkişafı, rəqəmsal ekosistemlərin qurulması və elektron dövlət xidmətlərinin tətbiqi kimi oxşar strateji prioritetləri bölüşürlər. Texnoloji həllərin inteqrasiyası üçün "Digital Bridge" (Astana) və "Bakutel" (Bakı) sərgiləri kimi platformalarda müntəzəm olaraq birgə panellər keçirilir. Bu sahədə atılan əsas addımlardan biri Rəqəmsal İnkişaf Nazirlikləri arasında əməkdaşlıq memorandumunun imzalanmasıdır. Bu, bulud texnologiyaları, analitik platformalar və IT startaplarına dəstək sahələrində birgə fəaliyyət nəzərdə tutur.

Müasir münasibətlərin dayanıqlılığı Prezidentlər Kasım-Jomart Tokayev və İlham Əliyev arasındakı şəxsi etimad və qarşılıqlı hörmətə əsaslanır. Ekspert qeyd edir ki, liderlərin isti münasibətləri aktual məsələlər üzrə qarşılıqlı anlaşmanı dərinləşdirir. 2022-ci ildə imzalanan Strateji Əlaqələrin Möhkəmləndirilməsi və İttifaq Əməkdaşlığının Dərinləşdirilməsi üzrə Birgə Bəyannamə əməkdaşlıqda yeni bir mərhələ açdı. Bu sənədin əsasında Ali Dövlətlərarası Şura və İşgüzar Şuralar yaradılıb. Son bir il yarım ərzində təxminən 40 ikitərəfli sənəd imzalanıb, bu da siyasi sinxronizasiyanın yüksək səviyyədə olduğunu göstərir.