Qlobal banklar süni zəkaya illik təxminən 600 milyard dollar sərmayə yatırır - "Mastercard"

Qlobal banklar süni zəkanın (SZ) inkişafına hər il təxminən 600 milyard dollar sərmayə qoyurlar. Bu rəqəmə həm texnoloji təkmilləşmələr, həm də M&A (şirkət birləşmələri və alınmaları) fəaliyyətləri daxildir. "Mastercard"ın Türkiyə, Azərbaycan, Ukrayna və Moldovada Məsləhət və Konsaltinq Xidmətləri üzrə Klaster rəhbəri Eren Özkan Bakıda keçirilən IX Beynəlxalq Bankçılıq Forumunda bu barədə danışıb. O qeyd edib ki, bankçılıq sistemində ən çox sərmayə iş kodları ilə bağlı sahələrə yönəlir.

SZ ilk dəfə ortaya çıxanda, əsasən, “back-office” və “mid-office” əməliyyatlarında insan resursu tələb etmədən effektivliyi artırmaq və xərcləri azaltmaq üçün bir konsept kimi qəbul edilirdi. Lakin əslində, süni zəkanın ən böyük faydası xidmət sahəsində, xüsusən də müştəri xidmətlərində özünü göstərir. Artıq qlobal və regional səviyyədə bir çox bank mobil tətbiqlərində və hətta filiallarında belə chatbotlardan və SZ texnologiyalarından istifadə etməyə başlayıb. Proqnozlara görə, 2030-cu ilə qədər, yəni yaxın beş il ərzində, müştəri xidmətlərinin böyük bir hissəsi məhz süni zəka vasitəsilə həyata keçiriləcək. Bu dəyişiklik bankçılıq sektorunda böyük bir transformasiya yaradacaq.

Forumda müzakirə olunan ikinci mühüm mövzu gömülü maliyyə (embedded finance) və “Banking as a Service”dir. Hazırda dünyada təxminən 25 min bank fəaliyyət göstərir. Eren Özkan "Mastercard" olaraq demək olar ki, bütün bu banklarla əməkdaşlıq etdiklərini bildirib. Lakin, bank olmayan, sadəcə maliyyə xidmətləri təklif edən şirkətlərin sayı isə 50 mindən çoxdur. Bu şirkətlərin bir çoxu bank olmasalar da, kredit vermək, kart təqdim etmək və digər bankçılıq xidmətləri göstərə bilirlər. Bu vəziyyət sadə bir səbəbdən yaranır: ortalama bir bank müştərisi ayda bankla 200 dəfə təmasda olur. Bu təmas kart əməliyyatı, filial ziyarəti və ya mobil tətbiqə giriş ola bilər. Lakin eyni müştəri pərakəndəçilər, telekom operatorları və hava yolları şirkətləri ilə minlərlə əməliyyat aparır. Bu, bank xarici sektorların bankçılıqdan faydalanmaq üçün strategiyalar hazırlamasına gətirib çıxarır.

Nəticədə gömülü maliyyə yaranır; yəni bank xidmətləri bank xaricindəki mühitlərdə də təqdim edilir. Bu iqtisadiyyat olduqca sürətlə böyüyür. Proqnozlara görə, 2030-cu ildə bankçılıq gəlirlərinin təxminən 30%-i məhz gömülü maliyyədən gələcək. Banklar öz ciddi infrastrukturlarını maliyyə texnologiyalarına yeni daxil olan şirkətlər üçün açaraq yeni gəlir mənbələri yarada bilərlər. Bu, ilk baxışdan banklar üçün rəqib kimi görünsə də, əslində böyük gəlir potensialı təmin edir. Digər mühüm trend rəqəmsal aktivlər və tokenizasiya sahəsidir. “Bitcoin” ilk vaxtlar əsasən yatırım məqsədilə istifadə edilirdi. Lakin stabilkoinlər, tokenizə edilmiş depozitlər və digər yeni məhsullar artıq gündəlik bank əməliyyatlarında önəmli bir rol oynayır.

Hazırda dünyanın ümumi Ümumi Daxili Məhsulunun (ÜDM) təxminən 3%-i tokenizasiya edilmiş rəqəmsal aktivlərdən ibarətdir ki, bu da təxminən 3,5 trilyon dollarlıq böyük bir həcm deməkdir. Proqnozlar göstərir ki, 2030-cu ildə bu rəqəm 10 trilyon dollara çatacaq. Rəqəmsal iqtisadiyyat digər sahələrdən 5 dəfə daha sürətlə böyüyür. Bu sahənin bankçılığa təsiri çox böyükdür, çünki bank məhsullarının tokenizə edilməsi həm etibarlılığı, həm sürəti artırır, həm də maliyyə inklüzivliyini təmin edir. Nəhayət, dördüncü böyük trend ESG (Environment, Social, Governance) mövzusu, yəni davamlılıq və ətraf mühitə uyğun məhsulların ortaya çıxmasıdır.

Bu konsept əvvəllər daha çox bankların uyğunluq tələblərinə əsaslanan bir çərçivə kimi qəbul edilirdi. İndi isə ESG və davamlılıq bankçılığın mərkəzinə çevrilib. Hal-hazırda bir çox məhsul ESG ilə əlaqəlidir; məsələn, “green bond”lar və Dünya Bankı kimi təşkilatların kredit məhsulları bilavasitə ESG şərtlərinə bağlıdır. Bankçılıqda irəliləyiş üçün ESG və davamlılığa sərmayə qoymaq olduqca vacibdir, həm də dünyaya töhfə verir. "Mastercard"ın apardığı qlobal sorğulara görə, ABŞ-də insanların 42%-i bank seçimini məhz ESG indeksinə görə edir. Bu, müştəriyə yönəlik strategiyalarda ESG-nin əhəmiyyətini göstərir.