TRIPP layihəsi Süveyş kanalı kimi beynəlxalq ticarətdə mühüm rol oynaya bilər - RƏY

Gələcəkdə "Beynəlxalq sülh və rifah naminə Tramp Marşrutu" təşəbbüsü olan TRIPP layihəsi beynəlxalq ticarətdə Süveyş kanalı kimi önəmli bir rol oynaya bilər. İqtisadçı-ekspert Eldəniz Əmirovun sözlərinə görə, ABŞ-nin Donald Tramp administrasiyası Avrasiya regionu üzrə daha aktiv siyasət həyata keçirməyə başlayıb. Bu aktivlik Çinin təsir dairəsində olan regionlarda, xüsusən Mərkəzi Asiyada özünü göstərir. Ekspert qeyd edir ki, müasir dövrdə Çin və ABŞ arasında gedən geosiyasi mübarizə 1980-ci illərdə ABŞ və keçmiş Sovet İttifaqı arasındakı qarşıdurmaya bənzəyir, lakin fərqli metodlarla aparılır.

Əmirovun analizinə görə, Çin Mərkəzi Asiyada iqtisadi təsirini sürətlə artırır. Təkcə bu ilin avqustunda 4,200-dən çox Çin şirkəti Özbəkistanda fəaliyyətə başlayıb. Özbəkistanda milyardlarla ABŞ dolları dəyərində Çin kapitalı var və bu rəqəm getdikcə artır. Mərkəzi Asiyanın digər ölkələri də bu prosesə daxildir. ABŞ isə bu rəqabətə cavab olaraq Özbəkistana böyük investisiyalar cəlb etməyi planlaşdırır: növbəti üç ildə 35 milyard dollar, qarşıdakı on ildə isə 100 milyard dollar. Çin geosiyasi balans nöqteyi-nəzərdən regiona daxil olur, ABŞ isə bu dövlətləri özünə çəkməyə çalışır. Həm neft-qaz, həm də digər resurslar, məsələn, 2024-cü ildə uran ixracına görə birinci yerdə olan Qazaxıstanın resursları, bütün gücləri bu regiona yönəldir. Bu mübarizədə ABŞ kənarda qalmaq istəmir və Çini qabaqlamağa çalışır.

Eldəniz Əmirov Cənubi Qafqazdakı vəziyyətin isə fərqli olduğunu vurğuladı. Bu regiona həm Vaşinqton, həm də Pekin birbaşa müdaxilə edə bilmir. Bunun səbəbi Ankarada böyük nüfuzun olmasıdır. Digər tərəfdən, Moskva regiondan tədricən uzaqlaşır. ABŞ hazırda Ermənistanda mövcudluğunu gücləndirməyə çalışır. Rusiya amilinin Gürcüstanda hansı səviyyədə olduğu məlumdur, lakin ekspert qeyd edir ki, bu respublikalar arasında məhz Azərbaycan müstəqil siyasət yürüdən ölkədir.

Ekspert TRIPP layihəsinin bir çox tərəflərə faydalı olacağını deyir. Bu layihə həm Cənubi Qafqaz, həm Mərkəzi Asiya ölkələri, həm də Qərb və ABŞ üçün faydalıdır, eyni zamanda Türkiyə, Rusiya və İran üçün iqtisadi dividentlər gətirəcək. Bu dəhlizlə Türkiyə məhsulları Mərkəzi Asiyaya, Mərkəzi Asiyanın resursları isə Türkiyəyə və digər Avropa ölkələrinə çatdırılacaq. Demək olar ki, Avrasiyanın bütün ölkələri TRIPP layihəsindən faydalanacaqlar. Nəticədə, Azərbaycanın siyasi gücünün və tərəfdaş kimi nüfuzunun artması ölkəni qlobal mənada strateji partnyora çevirib. Əmirov Azərbaycanı Atlantik okeanından Hind okeanına qədər olan ölkələr arasında ən etibarlı tərəfdaş adlandırır. Azərbaycan ilə tərəfdaşlıq həm Asiya regionunun, həm də Qərbin böyük ölkələri üçün ciddi üstünlüklər verir.