Çia Toxumunun Saymaqla Bitməyən Faydaları: Super Qida
Çia toxumu (salvia hispanica), son illərdə sağlam qidalanma hərəkatının güclənməsi ilə birlikdə, ən çox tələb olunan bitkilərdən biri olub. Asanlıqla həzm olunan və istənilən yeməyə əlavə oluna bilən çox yönlü bir qidadır. Kiçik ölçüsünə baxmayaraq, Çia toxumu, antioksidantlar, Omeqa-3 yağ turşuları, lif, dəmir, kalsium, fosfor, maqnezium, manqan, mis, sink və niasin kimi vacib minerallarla zəngindir.
Təxminən 2 xörək qaşığı Çia toxumunda 139 kalori, 4 qram protein, 9 qram yağ, 12 qram karbohidrat və 11 qram lif, həmçinin vitaminlər və minerallar var. Çia toxumu, Meksikanın mərkəzində və cənubunda yetişən Çia bitkisindən alınan kiçik qara toxumlardır.
Mayya dilində "güc" mənasını verən "chia" sözü, bu toxumun yüksək kaloriyə sahib olması səbəbindən, "idmançıların qidası" kimi tanınır. Çia toxumunun faydaları saymaqla bitmir.
Çia toxumunun bəzi faydaları bunlardır:
Toxluq hissi yaradır;
Dərini qoruyur;
Yaşlanmanı ləngidir;
Sümükləri möhkəmləndirir;
Xərçəng əleyhinə effektlidir.
Omeqa-3 yağ turşuları, ürək xəstəliklərinə qarşı qoruyucu xüsusiyyətləri ilə tanınan HDL (yaxşı xolesterol) səviyyəsini artıraraq, infarkt və insult riskini azaldır. Çia toxumu, bitki əsaslı protein mənbələri arasında ən yüksək yerlərdən birini tutur. Bu super qida, əzələ yağını yandırmaq, piy toxumasını parçalamaq və qan şəkərinin səviyyəsini sabitləşdirmək kimi üstünlüklərə malikdir.
Çia toxumunu unikal edən xüsusiyyətlərdən biri də, öz çəkisindən 10 qat artıq su udma qabiliyyətidir. Bu xüsusiyyət, Çia toxumunu nəmləndirməni uzadan və elektrolitlərin və qida maddələrinin udulmasını artıran bir qida halına gətirir. Həmçinin, həzm prosesini ləngidərək, uzun müddət tox saxlayır və orqanizmin şəkərə ehtiyacını azaldır. Çia toxumunda yüksək miqdarda sink olması səbəbindən, orqanizmin viruslara qarşı müqavimətini artırır. Formada qalmaq və aclığa qarşı dözümlülüyü artırmaq üçün Çia toxumlarından qida mənbəyi kimi istifadə etmək məsləhət görülür.
Tədqiqatçılar, Çia toxumunun təbii antioksidantların konsentrasiyasının iki dəfə çox olduğunu sübut ediblər. Bu antioksidantların effekti, sərbəst radikalların 70 faizinə qədər fəaliyyətini maneə törətdiyi aşkar edilib. Araşdırmalar göstərir ki, Çia toxumu, yüksək antioksidant tərkibli qidalardan biridir. Antioksidantlar, dərinin yenilənmə sistemlərini sürətləndirərək, zədələnmənin qarşısını alır. Çia toxumunun qəbulu, iltihab və sərbəst radikalların orqanizmə zərər verməsi səbəbindən yaranan erkən qocalmanın da qarşısını ala bilər.
Çia Toxumunun Tərkibi
Çia toxumu, lif baxımından çox zəngindir. İki xörək qaşığı Çia toxumu təxminən 11 qram lif ehtiyatına malikdir. Amerika Pəhriz Assosiasiyasına görə, bir porsiya Çia toxumu, gündəlik tövsiyə olunan lif qəbulunu təmin edə bilər. Lif, orqanizmin insulin səviyyəsini tarazlaşdırmaq üçün vacibdir. Çia toxumunun yüksək lif tərkibi, bağırsaqların və nəcisin tənzimlənməsi üçün faydalıdır. Bu toxumların zəngin lif tərkibi, insanların özünü daha enerjili hiss etməsinə kömək edir, çünki onlar əhəmiyyətli miqdarda suyu udur və yeyildikdə dərhal mədədə genişlənir. Həmçinin, Çia toxumu qəbul etdikdə mədədə jelatinə bənzər bir maddə əmələ gətirir. Bu geli əmələ gətirən təsir, Çia toxumlarında həll olunan liflə bağlıdır və bağırsaqda probiotiklərin inkişafına təsir edir. Eyni zamanda, bir prebiotik kimi də effektlidir.
Çia Toxumunun Farmakoloji Təsirləri
Çia toxumu, xolesterin əleyhinə təsir göstərir. Çia toxumunun iltihabı aradan qaldırmaq, xolesterolu tənzimləmək və qan təzyiqini aşağı salmaq qabiliyyəti, ürək sağlamlığı üçün son dərəcə faydalıdır. Həmçinin, oksidləşdirici stressi azaldır. Müntəzəm olaraq Çia toxumu qəbul etdikdə, orqanizmdə ateroskleroz artma ehtimalı azalır. Çia toxumunun (salvia hispanica) tərkibində çox yüksək olan linoleik turşusu, bədəndə yağda həll olan A, D, E və K vitaminlərini mənimsəməyə kömək edir. Kiçik bir toxumda sağlam yağlar olduqca yüksəkdir və qızılbalıqda olandan daha çox Omeqa-3 mövcuddur. Omeqa-3, qan təzyiqini, pis xolesterolu və iltihabı azaltmaqla ürəyi qoruyur. İki xörək qaşığı Çia toxumunda, gündəlik tövsiyə olunan kalsiumun təxminən 18%-i var. Kalsium, sümük sağlamlığı üçün vacibdir. Beləliklə, sümük gücünü və kütləsini qorumağa kömək edir. Çia toxumunun tərkibində, sümük sağlamlığı üçün vacib olan bor da var. Bor, sümüklərin və əzələlərin sağlam inkişafı üçün kalsium, maqnezium, manqan və fosforun metabolizminə kömək edir. Çia toxumu, həmçinin xərçəng əleyhinə də təsir göstərir.
Çia toxumu, omeqa-3 yağ turşusu olan alfa lipoik turşusu (və ya ALA) ilə zəngindir. 2013-cü ildə Journal of Molecular Biochemistry, ALA-nın həm döş, həm də uşaqlıq boynu xərçəngində bəd xassəli şiş hüceyrələrinin böyüməsini məhdudlaşdırdığını aşkar etmişdir. Beləliklə, Çia toxumu, xərçənglə mübarizə aparan qidalardan biri kimi istifadə edilə bilər. Çia toxumunun qəbulu, zehni sağlamlığı dəstəkləyir, beyindəki neyrotransmitterlərin (serotonin və dopamin) səviyyəsini yüksəldir və beyin hüceyrələrinə daha çox enerji verir.
