Beyin Sapsında Ağrının Gizli Xəritəsi Tapıldı: Opioidsiz Hədəfli Müalicə Üçün Yol Açılır

Sidney Universiteti alimləri insan beynində ağrının idarə olunması ilə bağlı fundamental bir kəşf ediblər. Onlar beyin sapsında (brainstem) bədənin müxtəlif nahiyələrində - üz, qol və ya ayaqlarda yaranan ağrıları fərqli şəkildə yüngülləşdirən xəritəvari bir şəbəkə müəyyən ediblər. Bu sistem sayəsində ağrı kəsmə prosesi xüsusi olaraq zədələnmiş bölgəyə yönəldilir. Bu elmi nailiyyət, riskli opioid dərmanlarından asılı olmayaraq, daha təhlükəsiz və dəqiq ağrı terapiyaları hazırlamaq üçün yeni imkanlar yaradır. Beyin sapı beynin əsas əlaqə mərkəzi funksiyasını yerinə yetirir, onurğa beyni ilə əlaqə qurur və fiziki, emosional vəziyyətlərin tənzimlənməsi üçün vacib neyrokimyəvi maddələrin çoxunu istehsal edir. Tədqiqatçı Dr. Lewis Crawford qeyd edir ki, bu, insan beyin sapında bu qədər dəqiq və ətraflı ağrı xəritəsinin görüldüyü ilk haldır.

Tədqiqatçılar bu sistemi öyrənmək üçün placebo (yalançı müalicə) effekti mexanizmindən istifadə ediblər. *Science* jurnalında dərc edilən işdə 7-Tesla funksional maqnit rezonans tomoqrafiyası (fMRT) kimi ən qabaqcıl beyin skanerlərindən istifadə olunub. Alimlər 93 sağlam könüllü üzərində sınaqlar keçirərək, onların bədən nahiyələrinə istilik tətbiq ediblər. Ağrının yüngülləşməsini simulyasiya etmək üçün bəzi nahiyələrə placebo kremi vurulub. Könüllülər, kremin tətbiq edildiyi yerdə ağrının azaldığını hiss ediblər, baxmayaraq ki, əslində istilik dərəcəsi gizli şəkildə aşağı salınmışdı. Sonradan temperatur yenidən yüksəldilsə də, iştirakçıların 61 faizi əvvəlki kimi həmin nahiyədə ağrının azaldığını bildirdi. Bu, placebo effektinin real ağrı kəsmə reaksiyası olduğunu təsdiqləyir. Əsas nəticə ondan ibarətdir ki, ağrının yüngülləşməsi yalnız beynin gözlədiyi nahiyədə baş verir.

Tədqiqatçılar bu nəzarət sisteminin mərkəzi olan iki əsas beyin sapı bölgəsini - periaqueductal grey (PAG) və rostral ventromedial medulla (RVM) - müəyyən ediblər. Bu bölgələr ağrının bədənin hansı hissəsində olduğuna görə fərqli aktivlik nümunələri göstərib. PAG və RVM-in yuxarı hissələri üz nahiyəsindəki ağrıya cavab verərkən, aşağı hissələri qol və ayaq ağrıları zamanı fəallaşırdı. Bu anatomik dəqiqlik, ağrının idarə olunmasının sadəcə ümumi bir funksiya olmadığını, əksinə, yüksək dərəcədə koordinasiyalı və anatomik cəhətdən dəqiq bir sistem olduğunu göstərir. Bu, xroniki ağrı müalicəsi üçün çox vacib kontekstdir.

Bu "xəritənin" aşkar edilməsi bədənin müəyyən hissələri ilə əlaqəli beyin sapı bölgələrini aktivləşdirəcək qeyri-invaziv terapiyalar üçün əsas ola bilər. Bundan əlavə, tədqiqat placebo ağrı yüngülləşməsinin mexanizmi ilə bağlı köhnə fərziyyələrə də meydan oxuyur. Əvvəllər bu effektin opioid sistemi vasitəsilə işlədiyi düşünülürdüsə, alimlər lateral PAG adlanan fərqli bir bölgənin opioidlərdən müstəqil şəkildə işlədiyini və bunun kannabinoid fəaliyyəti ilə əlaqəli ola biləcəyini irəli sürürlər. Opioid əsaslı müalicələr bütün bədənə təsir edir, lakin müəyyən edilən kannabinoid dövrəsi lokal, hədəflənmiş ağrı nəzarətində rol oynaya bilər. Bu kəşf, həkimlərə xroniki ağrını müalicə edərkən dərmanın dəqiq olaraq beynin hansı bölgəsinə təsir etdiyini qiymətləndirməyə imkan verəcək ki, bu da opioid asılılığından qaçan müalicələr üçün böyük bir irəliləyişdir.