ABŞ və Rusiya arasında Nüvə Gərginliyi: Tramp Testlərə Başlamağı Əmr Etdi

Bu həftə ABŞ və Rusiya arasında nüvə silahları mövzusunda kəskin bəyanatlar səsləndi. Bu bəyanatlar qlobal təhlükəsizlik sahəsində ciddi narahatlıq yaradıb. Əvvəlcə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin nüvə raketinin və nüvə enerjisi ilə işləyən sualtı aparatının sınaqlarının uğurla başa çatdığını bildirdi. Bundan dərhal sonra, ABŞ Prezidenti Donald Tramp ordudan nüvə silahı sınaqlarına təcili qayıtmağı tələb etdiyini açıqladı. Trampın bu əmri, ABŞ-ın 1992-ci ildən bəri nüvə partlayış sınaqları keçirmədiyi bir vaxta təsadüf edir. Lakin Trampın açıqlamasında söhbətin məhz partlayış sınaqlarından, yoxsa sadəcə nüvə potensiallı raketlərin uçuş sınaqlarından getdiyi dəqiq deyil. Bu qarşılıqlı addımlar dünyanın iki ən böyük nüvə gücü arasında yeni bir silahlanma gərginliyinin yaranmasına səbəb ola bilər.

Donald Tramp özünün “Truth Social” platformasında verdiyi açıqlamada, digər ölkələrin proqramlarını sınaqdan keçirməsini əsas gətirərək, ABŞ Müdafiə Nazirliyinə eyni əsasda nüvə silahlarını sınaqdan keçirmək üçün təlimat verdiyini və bu prosesin təcili başlayacağını söylədi. Tramp həmçinin ABŞ-ın bütün digər ölkələrdən daha çox silaha sahib olduğunu vurğuladı. O, Rusiyanın ikinci yerdə, Çinin isə onlardan xeyli geridə üçüncü yerdə olduğunu, lakin Çinin beş il ərzində bu bərabərliyə çatacağını proqnozlaşdırdı. Rəsmi rəqəmlər onun bu iddiası ilə qismən ziddiyyət təşkil edir. Vaşinqtonda yerləşən Silahlara Nəzarət Assosiasiyasının məlumatına görə, Rusiya 5580 nüvə başlığına, ABŞ isə 5225 nüvə başlığına malikdir. Tramp sonradan Air Force One təyyarəsində danışarkən, "Başqaları sınaqlar keçirəndə, məncə, bizim də bunu etməyimiz yerinə düşər," deyə qeyd etdi və test sahələrinin gələcəkdə müəyyən ediləcəyini əlavə etdi. Nüvə sınaqlarına qayıtma əmri qlobal təhlükəsizlik ekspertləri arasında böyük narahatlıq doğurub.

Kreml Trampın bəyanatlarına cavab olaraq öz mövqeyini bildirdi. Oktyabrın 29-da Rusiya nüvə enerjisi ilə işləyən “Poseydon” tipli “super torpedo” sınağını uğurla həyata keçirdiyini açıqlamışdı. Hərbi mütəxəssislər bu torpidonun böyük radioaktiv dalğalar yaradaraq sahil ərazilərində böyük dağıntıya səbəb ola biləcəyini deyirlər. Bundan əvvəl, oktyabrın 21-də yeni "Burevestnik" qanadlı raketi sınaqdan keçirilmiş, oktyabrın 22-də isə nüvə fırlatma təlimləri keçirilmişdi. Lakin Trampın bəyanatlarından sonra Kreml rəsmiləri bu sınaqların nüvə partlayışı xarakteri daşımadığını iddia etdi. Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bildirdi ki, "Prezident Trampın digər ölkələrin nüvə sınaqları keçirdiyinə dair söylədikləri barədə indiyə qədər heç bir məlumatımız yoxdur." Peskov yeni bir silahlanma yarışının başlanıb-başlanmaması sualına isə "Zənn etmirəm" cavabını verib, lakin nüvə sınaqları moratoriumunun pozulması halında Rusiyanın adekvat cavab verəcəyini vurğulayıb.

Şimali Koreyadan başqa heç bir nüvə gücü son 25 ildə nüvə partlayışı sınağı keçirməyib. Sovet İttifaqı sonuncu sınağını 1990-cı ildə, ABŞ 1992-ci ildə, Çin isə 1996-cı ildə həyata keçirmişdi. Buna baxmayaraq, bir çox ölkə nüvə silah ehtiyatlarına böyük məbləğdə yatırımlar edir və onların sayını artırır. Məsələn, Vaşinqtonda yerləşən Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi (CSIS) düşüncə mərkəzi hesab edir ki, Pekin 2020-ci ildə cəmi 300 olan nüvə silah ehtiyatını bu il ikiqat artırıb. ABŞ hərbi rəsmiləri Çinin 2030-cu ilədək mindən çox nüvə silahına sahib olacağını proqnozlaşdırır. Nüvə silahları dövrü 1945-ci ilin iyulunda ABŞ-ın 20 kilotonluq atom bombası sınağı ilə açılmış, daha sonra bu bombalar Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərlərinə atılmışdı.