Süni İntellekt və Zəif İqtisadiyyat: Qlobal Şirkətlər On Minlərlə İşçini İxtisar Edir

Dünyanın ən böyük şirkətləri, zəif iqtisadi perspektivlər və süni intellektə (Sİ) əsaslanan avtomatlaşdırmanın genişlənməsi səbəbindən on minlərlə işçini ixtisar edir. Məlumatlara görə, iqtisadi qeyri-müəyyənliyə baxmayaraq, Sİ-yə yatırımları sürətləndirən firmalar, bu texnologiyaların təmin etdiyi əmək səmərəliliyinin artması sayəsində korporativ kadrlarını azaltmağa başlayıblar. Səmərəlilik hədəfləri ilə yanaşı, istehlakçı tələbatının durğunluğu, xərclərin artması və zəif inkişaf görünüşü də bu yenidənqurma prosesini sürətləndirir.

Süni intellektlə dəstəklənən avtomatlaşdırma iş proseslərini kökündən dəyişdirir. Bu, xüsusilə "ağ yaxalı" adlandırılan ofis işçiləri üçün yeni iş tapmağı çətinləşdirir. Bununla belə, "mavi yaxalı" və texniki peşələrdə hələ də boş vəzifələr qalır. Bir çox ixtisaslı işçi və yeni məzun dəyişən əmək bazarında rəqabət təzyiqi altındadır. Son dövrlərdə pərakəndə satış, texnologiya və telekommunikasiya kimi sektorlardakı bir çox qlobal şirkət ardıcıl olaraq minlərlə korporativ işçisini ixtisar etmək qərarını açıqlayıb. Təkcə bu ay ərzində ABŞ-da 25 mindən, Avropada isə 20 mindən çox şəxsi təsir edən ixtisar elanları diqqət çəkir. Amazon, UPS, Nestle, Target və Accenture kimi beynəlxalq nəhənglərin işçi qüvvəsini azaltması, əmək bazarında ciddi tarazlıq dəyişiklikləri yarada biləcəyinə işarə edir.

İxtisarların miqyası bir çox böyük şirkətin timsalında aydın görünür. ABŞ mərkəzli nəqliyyat şirkəti UPS bu il ümumilikdə 48 min nəfəri işdən çıxarıb; bura 34 min əməliyyat işçisi və restrukturizasiya nəticəsində əsasən rəhbər vəzifələrdən ixtisar edilən 14 min nəfər daxildir. Texnologiya nəhəngi Amazon da səmərəliliyi artırmaq məqsədilə təxminən 14 min korporativ vəzifəni azaldacağını bildirib. Şirkət, süni intellektin dəyişdirici təsirini vurğulayaraq, daha çevik bir quruluşa keçidin vacibliyinə inanır. Çip istehsalçısı Intel isə ilin sonuna qədər 24 min işçisi ilə yollarını ayıracağını, həmçinin Almaniya, Polşa və Kosta Rika layihələrini ləğv edəcəyini açıqlayıb.

İxtisarlar təkcə texnologiya sahəsi ilə məhdudlaşmır; digər sektorlar da bu dəyişiklikdən təsirlənir. İsveçrə mərkəzli qida və içki nəhəngi Nestle, xərcləri azaltmaq üçün iki il ərzində dünya üzrə 16 min işçisini (12 mini ağ yaxalı) ixtisar etməyi planlaşdırır. İrlandiya mərkəzli konsaltinq şirkəti Accenture, sürətli Sİ inteqrasiyası və korporativ tələbatın azalması səbəbindən 11 mindən çox işçini işdən çıxaracaq. Əczaçılıq sahəsində Danimarkanın Novo Nordisk şirkəti 9 min nəfərin ixtisarını planlaşdırır. ABŞ avtomobil istehsalçısı General Motors (GM) isə elektrikli nəqliyyat vasitələri bazarındakı yavaşlama səbəbindən Miçiqan və Ohayo ştatlarındakı fabriklərində 1700-dən çox işçini ixtisar etdi. Media nəhəngi Paramount/Skydance də birləşmədən sonra 1000-ə yaxın işçini işdən çıxarmağa başlayıb. Bu siyahıya Microsoft (~9 min), PwC (5,600), Salesforce (4 min) və Target (1800) kimi şirkətlər də daxildir.

Kütləvi ixtisarlar meyli mərkəzi bankların diqqət mərkəzindədir. Qiymət sabitliyi ilə yanaşı, maksimum məşğulluğu təmin etməklə vəzifələndirilmiş ABŞ Mərkəzi Bankı (FED) məşğulluq riskləri səbəbindən bu il ikinci dəfə faiz endiriminə gedib. FED sədri Cerom Pauell mətbuat konfransında bir çox şirkətin işə qəbulu dayandırdığını və ya ixtisarlar apardığını təsdiqləyib. O, bu qərarlarda "çox vaxt süni intellektdən və onun bacarıqlarından bəhs olunduğunu" bildirib. Pauell bu cür halların məşğulluğun yaranmasına təsir göstərə biləcəyini qeyd edərək, vəziyyəti çox diqqətlə izlədiklərini vurğulayıb, çünki bu dəyişikliklərin rəsmi statistik məlumatlara yansıması vaxt tələb edir.