Tehranın Su Ehtiyatı Kritik Səviyyədə: 10 Milyon Əhali Yalnız İki Həftəlik Su ilə Qalıb

İran dövlət mediasının yaydığı məlumata görə, paytaxt Tehranın içməli su mənbəyi kritik həddə çatıb və iki həftə ərzində tamamilə tükənmə təhlükəsi ilə üz-üzədir. Şəhərin su idarəsinin rəhbəri Behzd Parsa açıqlayıb ki, Tehrana su verən əsas anbar olan Əmir Kəbir bəndində hazırda cəmi 14 milyon kubmetr su qalıb. Ötən il eyni vaxtda bu göstərici 86 milyon kubmetr idi. Parsa xəbərdarlıq edir ki, mövcud səviyyə ilə bənd paytaxtı cəmi iki həftəlik su ilə təmin edə bilər.

Son illərin ən şiddətli quraqlığı ilə mübarizə aparan Tehranda yağış səviyyələrinin "yüz ildə görünməmiş dərəcədə az" olduğu bildirilib. Rəsmi dövlət xəbər agentliyi olan IRNA-ya danışan məsul şəxslər, yaxın aylarda yağış yağmazsa, içməli su təminatının davamlılığının ciddi böhrana girəcəyini vurğulayırlar. Birləşmiş Millətlər Universitetinin Su, Ətraf Mühit və Sağlamlıq İnstitutunun direktoru, Prof. Kaveh Madani bu durumu sadəcə su böhranı deyil, "su iflası" kimi qiymətləndirir. O qeyd edir ki, sistem həddən artıq istifadə edildiyi üçün zərər artıq tamamilə bərpa edilməz vəziyyətə gəlib.

Tehran sakinləri bildirirlər ki, su kəsilmələri və təzyiqin kəskin azalması səbəbindən hündür mərtəbəli binalar ya çox qısa müddətdə, ya da ümumiyyətlə susuz qalır. Bu vəziyyət, tez-tez baş verən elektrik kəsilmələri ilə birləşəndə (internet və liftlər işləmir) dözülməz yay günləri yaradır. Evdə kiçik uşaq və ya yaşlı şəxslər varsa, vəziyyət daha da gərginləşir. Ölkə boyunca su qıtlığı və elektrik kəsilmələri paytaxtın yüksək mərtəbəli binalarından tutmuş Xuzistan və Sistan-Bəlucistan kəndlərinə qədər həyatın ahəngini pozub və xalqın qəzəbini artırıb. Bu səbəbdən bəzi əyalətlərdə genişmiqyaslı etirazlar baş qaldırıb.

Bu böhranın tək səbəbi quraqlıq deyil. Ekspertlər onilliklər boyu təbiətin təmin etdiyindən qat-qat artıq su istifadə edilməsini, çayların və bəndlərin qurudulmasını, ardınca isə yeraltı suların həddən artıq çəkilməsini əsas səbəb göstərir. İranın suyunun təxminən 90%-i səmərəsiz suvarma üsulları ilə idarə olunan kənd təsərrüfatı sektoruna sərf edilir; üstəlik, su tələb edən düyü və şəkər qamışı kimi bitkilər quru bölgələrdə yetişdirilir. Yeraltı su ehtiyatlarının 1970-ci illərdən bəri 70%-dən çoxu tükənmişdir. Bundan başqa, köhnəlmiş boru kəmərlərindəki sızmalar səbəbindən Tehranın təmizlənmiş suyunun 22%-i itirilir.

Vəziyyətin ciddiliyi səbəbindən, məsul şəxslər istehlakda ciddi azalma olmazsa, paytaxtın bəzi hissələrində bir neçə həftə ərzində "Sıfırıncı Gün" yaşanacağı barədə xəbərdarlıq edirlər. Bu, evlərdə su kranlarının növbəli bağlanması və suyun tankerlər vasitəsilə paylanması deməkdir. Prezident Mesud Pezeşkiyan əhalidən su istehlakını ən azı 20% azaltmağı tələb edib. Su çatışmazlığı, bəndlər quruduğundan hidroelektrik istehsalının çökməsi ilə birgə enerji böhranını da gücləndirir, nəticədə gündə iki-dörd saatlıq elektrik kəsilmələri adi hala çevrilib.

BMT-nin Səhralaşma ilə Mübarizə Konvensiyasından Daniel Tsegai İranın vəziyyətini iqlim dəyişikliyi, torpaq deqradasiyası və səhv idarəetmənin birləşməsinin nəticəsi olan ciddi qlobal xəbərdarlıq kimi görür. Mütəxəssislər texniki həll yollarının (su təkrar istifadəsi, damla suvarma, infrastrukturun yaxşılaşdırılması) mövcud olduğunu, lakin sanksiyalar, bürokratiya və investisiya çatışmazlığı ucbatından tətbiqinin ləng getdiyini bildirirlər. Kaveh Madani yekun olaraq xəbərdarlıq edir: Tehran musluklarının ən isti aylarda axıb-axmayacağını hava şəraiti deyil, səlahiyyətli şəxslərin nə qədər sürətli hərəkətə keçəcəyi müəyyən edəcək. Hökumət su iflası vəziyyətini qəbul etməyə nə qədər gecikərsə, böhrandan qaçma şansı bir o qədər azalacaq.