Tom Barrack: Qəzzada Atəşkəsin Baş Tutmasında Türkiyənin Mühüm Rolu Oldu

ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri və Suriya üzrə Xüsusi Nümayəndəsi Tom Barrack iştirak etdiyi bir tədbirdə regiondakı gərgin vəziyyətlə bağlı diqqətçəkən bəyanatlar verib. Barrack, İsrail və Həmas arasında Qəzza zolağında əldə edilən atəşkəsin həyata keçməsində Türkiyənin rolunun həlledici olduğunu xüsusi vurğulayıb. O, Türkiyənin diplomatik səyləri olmasaydı, Qəzzada silahların susmayacağını bildirib. Səfir Barrack konkret olaraq, "Qəzzadakı atəşkəs, Türkiyənin rolu olmasaydı, baş tutmazdı," ifadəsini işlədib. Bu cür yüksək səviyyəli diplomatik qiymətləndirmə, Ankaranın beynəlxalq müstəvidə vasitəçi olaraq nə qədər əhəmiyyətli bir funksiya daşıdığını göstərir.

İsrail və Həmas arasındakı atəşkəs və əsir mübadiləsi razılaşması rəsmi olaraq oktyabrın 10-da qüvvəyə minmişdi. Sazişə görə, İsrail ordusu "Sarı Xətt" adlanan əraziyə çəkildikdən sonra Qəzza zolağında atəşkəs həmin gün günorta saat 12:00-da tətbiq edilməyə başladı. Lakin İsrail ordusu imzalanan atəşkəs razılaşmasına tam əməl etmədi. Onlar müxtəlif iddialar irəli sürərək atəşkəs dövründə belə fələstinlilərə qarşı fasilələrlə hücumlarını davam etdirirdi. Bu hadisələr regionda əldə olunan sülhün nə qədər kövrək olduğunu və davamlı sabitliyin əldə olunmasının çətinliklərini bir daha nümayiş etdirir.

Əsirlərin mübadiləsi prosesi zamanı təəssüf doğuran faktlar üzə çıxıb. Sağ qalan İsrail əsirləri təhvil verildikdən sonra Qəzza zolağında 28 İsrail əsirinin cəsədi qalırdı. Həmas əvvəllər mübadilə çərçivəsində İsrailə 17 cəsəd təqdim etmişdi. İsrail həyata keçirdiyi testlər nəticəsində cəsədlərdən birinin Qəzzada qalan hər hansı bir əsirə aid olmadığını iddia etmişdi. Ümumilikdə isə Qəzza zolağında 13 İsrail əsirinin cəsədinin tapıldığı bildirilirdi. Digər tərəfdən, İsrail indiyə qədər 195 fələstinlinin cəsədini Qızıl Xaç vasitəsilə kimlik məlumatlarını vermədən Qəzzadakı səlahiyyətli orqanlara təhvil verib. Qəzzadakı Fələstin Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, İsrailin verdiyi cəsədlərdən yalnız 72-sinin kimliyi müəyyən edilə bilmişdi. Qəzza hökumətinin Media Ofisinin direktoru İsmayıl əs-Səvabitə bildirib ki, fələstinlilərin cəsədləri üzərində işgəncə və yaxın məsafədən güllələnmə izləri var. O qeyd edir ki, bu izlər İsrailin fələstinli əsirlərə qarşı "sahə edamları" həyata keçirdiyinin sübutudur.

Atəşkəs sazişinin zamin ölkələri İsrailin Qəzzada səbəb olduğu böyük dağıntıların miqyasını qəbul ediblər. Onlar dağıntılar fonunda həlak olmuş bütün İsrail əsirlərinin cəsədlərinin tapılmasının çətinliyini etiraf edirlər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının açıqladığı rəqəmlərə görə, İsrailin iki il davam edən hücumları Qəzzada təxminən 55 milyon ton dağıntı buraxıb. Bundan əlavə, İsrailin tətbiq etdiyi sərt blokada səbəbindən regionda ağır iş texnikası, yol və digər infrastruktur çatışmazlıqları yaranıb. Bu maneələr həm İsrail əsirlərinin cəsədlərinə, həm də dağıntılar altında qaldığı düşünülən 10 minə yaxın fələstinlinin nəşinə çatılmasını çətinləşdirən əsas amillərdir.