Ay Səthindən Resurs Hasilatı: "Bluefors" ilə 300 Milyon Dollarlıq Tərəfdaşlıq Başladı

ABŞ və Çin Ay səthinə qayıtmaq yarışını sürətləndirdiyi bir vaxtda, özəl sektor da Yerin peyki üzərindəki geniş resurs imkanlarına diqqət yetirir. Bu çərçivədə, Ayda hasilatla məşğul olan "Interlune" startapı və Helsinki mərkəzli soyutma texnologiyaları şirkəti "Bluefors" arasında vacib 300 milyon dollarlıq saziş imzalanıb. Bu ticarət müqaviləsi Ayda hasilatın yeni kommersiya dövrünü başladır. Sazişə əsasən, "Bluefors" şirkəti Ay səthindən çıxarılacaq 10,000 litr helium-3 izotopu almağı öhdəsinə götürüb.

Ayda tapılan heliumun stabil izotopu olan Helium-3, gələcək enerji mənbəyi kimi böyük maraq cəlb edir. O, həm nüvə sintezi reaktorlarında yanacaq kimi istifadə edilə bilər, həm də kvant kompüterlərinin soyudulmasında mühüm funksiya daşıyır. Yer kürəsində demək olar ki, mövcud olmayan Helium-3, Günəş küləkləri sayəsində Ay səthində daha çoxdur. Lakin "Interlune" hələlik Ay səthindən helium-3-ün çıxarılmasının iqtisadi cəhətdən sərfəli olduğunu sübut etməyib. Kifayət qədər izotop çıxarmaq üçün şirkətin ekskavatorları milyonlarla ton Ay torpağını (reqoliti) emal etməli ola bilər. Üstəlik, bu cür ağır avadanlıqların Aya daşınması çox yüksək məsrəflər – astronomik xərclər tələb edir. Bu səbəbdən, layihə həm texnoloji cəhətdən mürəkkəbdir, həm də maliyyə riski daşıyır.

"Interlune" bu hədəfdə tək deyil. Ay resurslarının kommersiyalaşdırılmasına yönəlmiş geniş bir ekosistem formalaşmaqdadır. Məsələn, Ceff Bezosun şirkəti "Blue Origin" ötən ay Ay orbitindən helium-3 və su buzu da daxil olmaqla resursları xəritələşdirmək, sonra səthdə təsdiqləmək və yerində istifadə üçün hazırlamaq məqsədilə saziş imzalayıb. Ekspertlər Ay su buzunun strategiya baxımından ən azı helium-3 qədər vacib olduğunu vurğulayırlar. Buz içməli suya, oksigenə və raket yanacağına çevrilə bilər ki, bu da Ayda uzunmüddətli insan bazalarının qurulmasında həyati əhəmiyyət daşıyır.

Bütün bu planların hələlik nəzəri olduğunu qeyd etmək lazımdır. Hətta NASA-nın nəzərdə tutduğu Ay iqtisadiyyatı gerçəkləşsə belə, bu, illərlə inkişaf tələb edəcək. Üstəlik, Ayda Helium-3-ün dəqiq miqdarı məlum deyil və bu izotopun nüvə sintezi reaktorlarında səmərəli enerji mənbəyi kimi istifadə potensialı hələ elmi cəhətdən sübut olunmayıb. Buna baxmayaraq, "Interlune" gələcəyə nikbin baxır. Şirkət gələn il "Astrobotic" tərəfindən "Griffin-1" eniş aparatında Aya göndəriləcək çoxspektrli kamera istifadə edərək Ay səthində helium-3 konsentrasiyasını ölçməyi planlaşdırır.