İqlim Texnologiyalarına İnvestisiya Üçün Niyə Ən Yaxşı Vaxt İndi Gəlib Çatıb?

Ənənəvi yanaşmaya görə, iqlim texnologiyaları sahəsi hazırda "qış mövsümünə" daxil olur, çünki siyasi və investor marağı, eləcə də investisiya səviyyələri soyuyur. Bu vəziyyət, iqlimin özünün ardıcıl olaraq rekord isti illər gətirməsi ilə kəskin təzad təşkil edir. Lakin Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (BEA) yeni hesabatı tamamilə əksini iddia edir: iqlim texnologiyaları sektoruna bütünlüklə investisiya qoymaq üçün heç vaxt indiki kimi yaxşı bir vaxt olmamışdı. BEA-nın on il əvvəlki mövqeyi ilə müqayisə aparanda, dünyanın gələcəklə bağlı gözləntilərinin cəmi bir nəsildən az müddətdə köklü şəkildə dəyişdiyi aydın görünür. Məsələn, 2014-cü ildə Agentlik fərz edirdi ki, karbon çirklənməsinin qarşısını almaq üçün heç bir beynəlxalq səy göstərilməsə, tullantılar artmağa davam edəcək. Hətta o dövrdəki ən nikbin proqnoz belə, 2050-ci ilə qədər xətti artımın yalnız daha az meylli olacağını göstərirdi. Bu ssenarilər sadəcə əvvəlki illərin meyl xəttini gələcəyə proyeksiya edirdi.

On il sonra, hazırda BEA-nın ən pis ssenarisi belə, faktiki olaraq 2014-cü ildəki ən yaxşı ssenari ilə eynidir. On il əvvəl, heç bir əsaslı dəyişiklik edilmədən, dünyanın 2040-cı ilə qədər illik 46 metrik qiqaton (GT) CO2 tullantısına doğru getdiyi düşünülürdü. Ən yaxşı halda, ölkələr öz vədlərini yerinə yetirsəydilər, 2040-cı ilə qədər illik 38 GT-yə eniş gözlənilirdi. Beynəlxalq Enerji Agentliyi bu gün gözləyir ki, ölkələr indiki fəaliyyətlərini davam etdirsələr, tullantılar illik 38 GT səviyyəsində sabitləşəcək. Əgər ölkələr bütün öhdəliklərini həyata keçirsələr, 2040-cı ilə qədər tullantılar illik 33 GT-yə qədər düşə bilər. Bu göstəricilər hələ də 2050-ci ilə qədər xalis sıfır hədəfinə çatmaq üçün kifayət olmasa da, qısa müddətdə baş verən çox əhəmiyyətli bir dəyişiklikdir. Əvvəlki proqnozların bu günkü reallıqla müqayisədə həddindən artıq bədbin olması, indiki proqnozlara necə yanaşmalı olduğumuz sualını ortaya çıxarır.

Gələcəyi proqnozlaşdırarkən, yalnız bugünkü məlumatları analiz etməliyik, yoxsa bu məlumatları zamanla gözləntilərimizin necə dəyişdiyi ilə birlikdə qiymətləndirməliyik? Hazırkı meyl xətləri 2050-ci il hədəfini qaçıracağımızı göstərsə də, son on ildə gözləntilərin sürətli dəyişmə tempinə baxsaq, fərqli nəticəyə gələ bilərik. Bu, qlobal tullantıların aşağı doğru əyilməyə başladığı bir dönüş nöqtəsinin ortasında olduğumuzu düşünməyə əsas verir. Son zamanlarda bu ideyanı dəstəkləyən bir neçə misal mövcuddur. Almaniyada hökumət tərəfindən verilən təşviqlər 2023-cü ildə ləğv edildikdən sonra belə, elektrikli avtomobil satışları yeni rekordlar müəyyən edib. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə bərpa olunan enerji mənbələri iqtisadiyyatları yenidən formalaşdırır. Əvvəllər karbon emissiyalarını azaltmaq öhdəliyi götürməkdən imtina edən Çin artıq tullantılarının 2030-cu ildən əvvəl pik həddə çatacağını bəyan edib. Ucuz günəş və külək enerjisi, eləcə də əlçatan batareyalar kimi texnologiyalar bu dəyişikliyi mümkün edib. Bu sektorlara investisiya qoyanlar üçün gələcək yüksəliş çox böyük ola bilər.