Süni İntellekt Çatbotları Yüksəlir: Vikipediyaya Birbaşa Keçidlər Niyə Azalır?

ChatGPT kimi Süni İntellekt (Sİ) əsaslı çatbotların geniş yayılması, internetin ən etibarlı məlumat mənbəyi sayılan Vikipediyaya dərin təsir göstərir. İstifadəçilər hazırda məlumatı birbaşa saytdan əldə etmək əvəzinə, Vikipediyanın məlumatlarını istifadə edən Sİ sistemlərindən öyrənməyə üstünlük verirlər. Uzun illər onlayn biliklərin əsası kimi qəbul edilən Vikipediya son vaxtlar trafikdə əhəmiyyətli azalma yaşayır.

Bu tendensiya, istifadəçilərin məlumat axtararkən Google kimi ənənəvi axtarış sistemlərindən də daha az istifadə etməsi ilə müşahidə olunur. Onlar bunun yerinə, ChatGPT, Copilot və Gemini kimi çat əsaslı Sİ alətlərinə güvənirlər. Bu cür Sİ vasitələrinin məlumatları xülasə edərək təqdim etməsi Vikipediyanın birbaşa ziyarətçilərinin sayında kəskin düşüşə səbəb olub.

Vikipediyanın əlaqəli olduğu “Wikimedia Foundation” fondunun rəsmiləri bildirirlər ki, istifadəçilər hələ də Vikipediyanın məlumatlarına çıxış əldə edirlər, lakin bu, dolayı yolla baş verir. Fondun rəhbərləri Sİ tərəfindən yaradılan axtarış xülasələrindən sayta heç bir yönləndirmənin (istinadın) olmamasını əsas problem kimi göstərirlər. Wikimedia bu prosesi yaxından izləyir və Sİ şirkətləri ilə daha ədalətli istinad mexanizmi qurmağın zəruriliyini vurğulayır. Onlar Sİ sistemlərinin Vikipediyanın məzmunundan istifadə etməsinə qarşı olmasalar da, mənbənin göstərilməsinin və istinad edilməsinin vacibliyini dilə gətirirlər.

Fondun açıqlamasına görə: “Məzmunumuzdan istifadə edən çatbotlar, axtarış sistemləri və sosial platformalar istifadəçiləri mütləq mənbəyə yönləndirməlidir. Pulsuz biliklərin davamlılığı məhz bu şərtin yerinə yetirilməsindən asılıdır.” Bu gün bazardakı demək olar ki, hər bir əsas dil modeli (o cümlədən OpenAI, Google, Anthropic və Meta) məhz Vikipediyanın məlumatları ilə öyrədilib. Wikimedia direktoru Marşall Miller qeyd edir ki, demək olar ki, hər bir böyük dil modeli Vikipediyanın məlumatlarından istifadə edir. Bu məzmun daha sonra istifadəçilərin suallarını cavablandırmaq üçün axtarış sistemlərində və sosial mediada yenidən təqdim edilir. Miller xəbərdarlıq edir ki, əgər bu proses məsuliyyətlə idarə olunmasa, könüllülərin ərsəyə gətirdiyi pulsuz biliklərin gələcəyi risk altında qala bilər.

Bu vəziyyətlə əlaqədar olaraq, Vikipediya yalnız istifadəçi dəstəyinə arxalanmaq əvəzinə, yeni strategiyalar hazırlamağa başlayıb. Fond, üçüncü tərəflərin məzmundan daha məsuliyyətli və şəffaf istifadə etməsinə imkan verən yeni lisenziyalaşdırma və giriş çərçivəsi yaratmaq üzərində işləyir. Əlavə olaraq, texniki infrastruktura edilən yeniləmələr Sİ botlarının həddindən artıq məlumat yığmasını məhdudlaşdırmağı hədəfləyir. Cloudflare kimi internet infrastrukturu nəhəngləri də Sİ botlarının nəzarətsiz məlumat girişini məhdudlaşdırmaq üçün yeni həllər üzərində çalışırlar. Lakin mütəxəssislər düşünürlər ki, Sİ-nin hazırladığı xülasələr istifadəçiləri mənbə saytlarına yönləndirmədikcə, Vikipediya kimi platformalara yaranan təhlükə artacaq.