Neft Fondunun büdcə gəlirləri azalıb, xərcləri artıb

Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF) bu ilin yanvar-sentyabr aylarında maliyyə göstəricilərində ciddi dəyişikliklər qeydə alıb. Hesabat dövrünün sonuna Fondun büdcə gəlirləri 13,073 milyard manat təşkil edib. Bu rəqəm ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1,9 milyard manat, yəni 12,9% azdır. Keçən ilin yanvar-sentyabr aylarında Fondun büdcə gəlirləri 15,004 milyard manat idi.

Gəlirlərdə azalmaya baxmayaraq, ARDNF-nin büdcə xərcləri əksinə artıb. Fondun xərcləri 10,918 milyard manat olub. Bu, illik müqayisədə 1,3 milyard manat, yaxud 13,3% artım deməkdir. Məsələn, 2024-cü ilin birinci rübündə Fondun büdcə xərclərinin həcmi 9,634 milyard manat idi. Gəlirlərin strukturuna gəldikdə, ARDNF-nin neft və qaz sazişlərinin həyata keçirilməsindən əldə etdiyi gəlirlər 7,838 milyard manat təşkil edib. Bu məbləğin 7,069 milyard manatı mənfəət neftinin və qazın satışından gəlib, bonus ödənişləri və tranzit gəlirləri isə 765,3 milyon manat təşkil edib. Fondun vəsaitlərinin idarə edilməsindən əldə olunan gəlirlər 5,236 milyard manatdır. Həmçinin, valyuta məzənnələrinin dəyişməsi nəticəsində yaranan fərqlə bağlı ARDNF-nin büdcədənkənar gəliri hesabat dövrü üzrə 15,066 milyard manat olub.

Əsas gəlir mənbələrinə görə, ARDNF-yə AÇG (Azəri-Çıraq-Günəşli) yatağından 6,184 milyard manat, Şahdəniz yatağından isə 697 milyon manat daxil olub. Fond xərclərini, həmçinin, ölkənin sosial və təhsil layihələrinə yönəldib. Məsələn, 2025-ci ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində icrası davam edən layihələrə 34,3 milyon manat vəsait ayrılıb. Bu məbləğdən 8,2 milyon manat “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycan Respublikasında ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın, 26,1 milyon manat isə “Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı” nın maliyyələşdirilməsinə sərf edilib. Eyni zamanda, ARDNF-nin idarə edilməsi ilə bağlı xərcləri 22,9 milyon manat olub. 2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Mərkəzi Bankın vasitəçiliyi ilə keçirilən hərraclarda isə Fond 4,350 milyard ABŞ dolları məbləğində vəsait satıb.

ARDNF-nin fəaliyyəti ölkədə makroiqtisadi sabitliyin qorunmasına və neft gəlirlərindən asılılığın azaldılmasına yönəlib. Fondun missiyası tükənən təbii sərvətlərdən əldə olunan gəlirləri toplamaq və bu vəsaiti Azərbaycan xalqının həm bugünkü, həm də gələcək nəsilləri üçün daimi gəlir mənbəyinə çevirməkdir. Neft və qazın bərpa edilməyən təbii ehtiyat olduğunu nəzərə alaraq, Fond bu gəlirlərin nəsillər arasında bərabər bölüşdürülməsini və gələcək üçün ehtiyat vəsaitin toplanmasını təmin edir. Fondun mövcudluğu ölkənin sosial-iqtisadi tərəqqisi naminə vacib ümummilli layihələrin maliyyələşdirilməsinə şərait yaradır.