Cümə Xütbəsi Nədir, Necə Oxunur? Xütbənin Əhəmiyyəti və Quruluşu

Cümə namazı müsəlmanların eyni sırada toplaşdığı, qəlbləri birləşdirən və cəmiyyətin bağlarını gücləndirən ən əsas ibadətlərdən biridir. Bu ibadətin ayrılmaz hissəsi olan xütbələr isə həm fərdlərə doğru yol göstərir, həm də cəmiyyətdə dini şüurun və həssaslığın canlı qalmasına böyük yardım edir. Xütbənin məqsədi dini dəyərləri ön plana çıxararaq möminlərə həm mənəvi, həm də sosial vəzifələrini xatırlatmaqdır. Beləliklə, camaat həm inancını təzələmə, həm də ictimai həmrəyliyi gücləndirmə fürsəti qazanır. Xütbə İslam ənənəsində, xüsusən cümə və bayram namazlarında imamın camaata etdiyi dini nitqdir. Ərəbcə "xətabə" kəlməsindən yaranan xütbə, mənəvi rəhbərlik etmək və ictimai şüuru formalaşdırmaq baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Xütbələr müsəlmanlara inanc prinsiplərini, əxlaqi dəyərləri və cəmiyyət qarşısındakı öhdəliklərini xatırladaraq birlik ruhunu qoruyur. Xütbələr iki əsas növə ayrılır. Hər həftə cümə günü, zöhr namazı vaxtından əvvəl oxunan cümə xütbəsi namazın keçərli sayılması üçün vacibdir. Bu, fərzi-kifayə hökmündədir; yəni bir qrup tərəfindən yerinə yetirildikdə, digər müsəlmanların üzərindən məsuliyyət qalxır. Cümə xütbəsi sünnəyə uyğun olaraq ərəbcə oxunur, lakin camaatın daha yaxşı anlaması üçün bir çox yerdə yerli dildə açıqlamalar da əlavə edilir. Digər tərəfdən, Ramazan və Qurban bayramı namazlarından sonra oxunan bayram xütbəsi namazın tamamlayıcı hissəsi hesab olunur, amma cümə xütbəsi kimi ona qulaq asmaq məcburi deyil. Bayram xütbələrində əsasən sevinc, paylaşma, qardaşlıq və şükran mövzuları müzakirə olunur.

Xütbənin özünəməxsus quruluşu və ardıcıllığı var. O, çox vaxt "Əlhəmdülillah" ifadəsi ilə başlayır. Daha sonra Kəlimeyi-Şəhadət gətirilir: "Əşhədü ən la ilahə illəllah" və "Əşhədü ənnə Muhammədin əbdühü və rəsulüh." Əsas mövzu bölümündə isə Qurani-Kərim ayələri, hədislər və dini nəsihətlər çatdırılır. Burada güncəl hadisələr və cəmiyyət məsələləri əsasında möminlərə əxlaqi, sosial və mənəvi şüur qazandırmaq hədəflənir. Xütbənin sonunda bütün möminləri əhatə edən bir dua oxunur. Bu dua həm fərdi, həm də ictimai əmin-amanlığın möhkəmlənməsini arzulayır. Qaydalara görə, cümə namazının qəbul olunması üçün xütbənin oxunması şərtdir. Xütbə oxunarkən danışmaq, səs-küy salmaq və ya diqqəti dağıtacaq hərəkətlər etmək uyğun görülmür. Camaata xütbəni sakit və diqqətli dinləmək tövsiyə edilir.