Fransa Parlamenti Yeni Kaledoniyada Müstəqillik Tərəfdarlarının Etirazına Baxmayaraq Seçkiləri Təxirə Salıb

Fransa Parlamenti ölkənin Hind-Sakit Okean bölgəsindəki koloniyası olan Yeni Kaledoniyada regional seçkilərin təxirə salınması barədə qanun layihəsinin qəbulunu tamamladı. Bu qərar adanın müstəqillik tərəfdarlarının kəskin etirazları ilə qarşılandı. Qanun layihəsi əvvəlcə Milli Məclisdə təsdiqləndikdən sonra, yuxarı palata olan Senatda səsverməyə çıxarıldı. Senatda keçirilən yekun səsvermədə layihə böyük səs çoxluğu ilə qəbul edildi: 298 "lehinə" səsə qarşı cəmi 39 "əleyhinə" səs verildi. Bununla da, noyabr ayında keçirilməsi planlaşdırılan regional seçkilər ən geci 2026-cı ilin iyun ayına qədər təxirə salınmalıdır.

Müstəqillik tərəfdarı olan Kanak Sosialist Milli Qurtuluş Cəbhəsi (FLNKS) mövcud seçici siyahıları əsasında seçkilərin dərhal keçirilməsi çağırışını etmişdi, lakin hökumət bu tələbi rədd etdi. Bu böhranın əsas səbəbi Parisin 1998-ci il Numea Sazişini pozaraq konstitusiya islahatı yolu ilə ən azı 10 ildir adada yaşayan fransızların səsvermə hüququ əldə etməsinə şərait yaratmaq cəhdi idi. Numea Sazişi yerli əhali ilə imzalanmış və adaya muxtariyyət statusu vermişdi. Hökumətin bu addımı adanın əsas iqamətgahı olan Parisdən təxminən 17 min kilometr uzaqlıqda yerləşən Yeni Kaledoniyada yerli xalqın geniş etirazlarına səbəb oldu. 2024-cü il mayın 13-də başlayan etirazlar iğtişaşlara çevrildi və Fransız təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən güc tətbiq edilərək yatırıldı. Bu əməliyyatlar nəticəsində on nəfərdən çox insan həyatını itirdi.

İğtişaşlardan sonra Paris rəhbərliyi müstəqillik tərəfdarları ilə danışıqlar apararaq Buqival (Bougival) Sazişini imzaladı. Fransanın Buqival şəhərində 12 iyul tarixində imzalanan bu 13 səhifəlik sənəd Yeni Kaledoniyanın "Fransa daxilində xüsusi statuslu dövlət" kimi qurulmasını nəzərdə tuturdu. Sazişə əsasən, ada "Fransaya bağlı" bir dövlət statusu qazanır və Yeni Kaledoniya vətəndaşlığı yaradılırdı. Həmçinin, adada doğulanlara və ya 15 il fasiləsiz burada yaşayanlara səsvermə hüququ verildi. Əlavə olaraq, Fransız şirkətləri tərəfindən istifadə edilən nikel ehtiyatlarının istifadəsi üçün strateji planın həyata keçirilməsi və sazişlə bağlı yerli əhalinin fikrini öyrənmək üçün referendum keçirilməsi barədə də razılıq əldə olundu.

Qeyd etmək lazımdır ki, regional seçkilər keçən ildən bəri artıq iki dəfə təxirə salınıb. FLNKS təşkilatı bu son təxirə salınmaya da kəskin etiraz edərək, seçkilərin ləğvinə qarşı olduğunu bildirdi və noyabr ayında mövcud siyahılarla keçirilməsi tələbini yenilədi. FLNKS üzvü Romuald Pidjot hökuməti eyni səhvləri təkrarlamaqda günahlandırdı. O bildirdi ki, əvvəlki seçkilərin təxirə salınması və seçici siyahılarının genişlənməsi üçün senatorların səs verməsi 2024-cü il 13 may qiyamına və 15 nəfərin ölümü ilə nəticələnən hadisələrə yol açmışdı. Müstəqillik tərəfdarları hesab edirlər ki, təxirəsalmalar adadakı siyasi gərginliyi daha da artırır.